De zonovergoten cacao-boomgaard van de bribri-Indianen, midden in het woud. Foto BUNTER |
Van gepeperde Goden- drank
tot Hollandse chocoladereep
Vandaag, donderdag 13 november, hadden we een geweldig leerzame dag met gids Wendy, die 10 x zo goed was als Melchi, veel beter Engels/Amerikaans sprak en ons inleidde in de traditionele cacaobereiding en -planterij van de Bribri-indianen die we nog gaan bezoeken, hoera!
Onze gids Wendy, dus. Foto Bunter |
Ine heeft twee affiches gefotografeerd, waarop alle details staan van twee weken fermenteren, inwerken van zetmeelomzettende bacteriën, drogen 2-3 weken, roosteren op 100 graden Celsius en dan verpulveren en tot poeder ‘crushen’ in een stenen, rechthoekige vijzel.
Assistent Roldolfo. Foto BUNTER |
Assistent Rodolfo gebruikt zoiets als de oude gehaktmolen van mijn vader om de gepelde bonen tot fijn poeder te malen. We gingen door het woud en over dezelfde brug van Tirimbina naar de cacaoplantage midden in het bos, waar onder de schaduw van de hoge balsabomen de cacaobomen stonden.
In de marge: Ik mag ook de cacaobonen malen met een dikke steen op een soort vijzel en intussen presenteert Wendy me de zaden van een plant met donkerrode, pluizige vruchtdozen.
Bunter in actie in de cacao-keuken. Foto Ine |
Ik steek de zaden in mijn mond, maar ze leveren een felrode kleurstof ritueel in gebruik om bij het cacaodrinken op je gezicht te smeren. De plant heet in het Indiaans Achote en in het Latijn Anato anata.[Annato annata]
Achote-zaaddozen |
Ze wees ons op de wenteltrapverdeling van bladeren aan de stengel van een wilde gember .
De wilde gember met de wenteltrapbladverdeling. Foto Bunter |
Ze wees ons een Morpho-vlinder en twee fukkende duizendpoten, die enkel 100 pootjes hebben, terwijl de centipede (de honderdpoot itt de millipede, duizendpoot), maar 50 pootjes heeft. En ze vertelde ons ook over de rode kikker met de blauwe pootjes, die in bromelia’s leeft. Mam legt haar eitjes in de humuslaag op de bodem . Als de larfjes uitkomen worden ze op de rug van pa of ma naar boven in de boom gebracht en in het water van een bromeliarozet losgelaten om zich daar tot kikkervisjes en kikkertjes te ontwikkelen. De theobroma is een stambloeier op oud hout met hele [kleine, witte] piepbloemetjes. Hele kleine vliegjes uit het dode rottende blad op de grond rond de cacaobomen bestuiven die bloemetjes. Na twee dagen niet bestoven? Jammer dan, bloemetje verwelkt, valt af. Wel bestoven en dat is maar 3 procent van de 3000 bloemetjes per jaar op de stam van één boom, ontwikkelt zich de vrucht in 6 maanden.
Piepkleine bloemetjes op de stam van de cacaoboom. foto Bunter |
De cacao-peul: deze is nog niet rijp. Foto Bunter. |
Een zeer dikwandige gele peul, pod op z’n Engels, met zaden in een witte, vettige zooi. Een boom levert 40-50 pods per jaar en dat is genoeg voor twee kilo pure cacaopoeder. Theobroma bloeit het hele jaar door en de piek valt met iets meer vruchten tussen juni en december. Vochtige grond, schaduw en temperaturen tussen 25 en 30 graden constant. De zaden waren het eerste geld van de Indianen, 3 zaden voor een kip enz. Ze noemt een hele prijslijst. En dan komt het procedé waarvan Ine de plaat heeft gefotografeerd. Daar kan ik kort over zijn, net als over de historie en verspreiding van de cacaoteelt en chocoladeconsumptie. Eerst drie weken fermenteren, dan plusminus 2 weken goed drogen in de zin; dan roosteren van de zaden en de schillen van het zaad afhalen en vervolgens malen of in een vijzel heel fijn wrijven. Heet water erover van grote hoogte, vanaf het hoofd van vrouwen tot op de grond om zoveel mogelijk schuim te krijgen.
Toevoegingen zijn: peper cayenne beetje, kaneel, suiker, kruidnagel en vanille-essence. Kruidnagel en kaneel zaten niet in het originele recept, maar zijn later toegevoegd. De Spanjaarden vonden het niet lekker, te bitter, maar Herman Cortez nam de cacaozaden wel terug naar Spanje mee om bomen vol geldzaden te verbouwen – de geldwolf – en dat mislukte.
Het recept van een Godendrank uit het oerwoud. Foto Ine |
Zonder toevoegingen is het drankje het lekkerste. De Indianen kenden geen chocoladerepen. Die werden in Engeland en Nederland ontwikkeld ( Van Houten +- 1840) door toevoeging van lecitinevet uit soja en suiker. De oorspronkelijke naam van de godendrank der Indianen voor strijders, priesters en royalty was ‘cacawa’, wat ‘bitter water’ betekent. De Spanjaarden verstonden ‘poepwater’ door dat ‘caca’ natuurlijk. Een mooie uitleg: in cacaodrank zitten zeer veel gezonde dingen, ondermeer theobromine, dat de serotonineproductie in de hersens stimuleert, vitamines, mineralen, you name it.
Een mooie toekan in de boom. foto BUNTER |
Een van de vele Costaricaanse gifkikkertjes. Foto BUNTER |
Een groene leguaan als een draak in het woud. Foto BUNTER |
We gaan terug met Wendy en zien bij het verlaten van Tirimbina 1 grote tweetenige luiaard hoog in een boom bewegend, 1 mooie toekan, vol in beeld in mijn kijkertje, een dikke leguaan, heel lange staart, wevervogels, Jezus (Christ)-lizzards op en onder een hek van gaas. Kortom, Wendy, die haar masters dit jaar doet in eco-toerisme, is een kei. Ik hoor van Sandra nog een mooie Spaanse woordspeling: Arroz con pollo versus Arroz con polla, wat ‘penis’ betekent. (die is voor mijn Eduardo, ha ha) En ook valt me de naam in van de Indonesische stinkvrucht uit de tropen, onbekend in de America’s: doerian.
De woeste raftrivier: de dapperen net gemist. foto BUNTER |
Een prachtige witte orchidee met omhoogwijzende lip, versierd met subtiele streepjes, op een afgevallen boomtak. foto BUNTER |
Vanavond eten we (Arroz con vegetales; soppa con mariscos (zeevruchten) bij een goed restaurant met het woord ‘lindo’ in de naam. Het is er erg lawaaierig met vlagen door voorbijkomende knettermotoren en soundchecks voor een popfestijn op een aangrenzend plein. 23.16 uur Amen.
BUNTER
Tot slot: nog een vlammend rode bloem uit het woud. Foto BUNTER |