Ik
ben een
kerstboomvegetariër!!
 |
| Dit is de stam van de etagelinde aan Op 't Veldje in Spaubeek met kruisbeeld FOTO BUNTER |
De
gemeente Sittard-Geleen laat het niet bij de kettingzagerij van een aantal
lindebomen langs de Meeuwenlaan, zoals ik al in de vorige ‘Waerelt’ meldde . Er
staan mar liefst 37 bomen extra op de zaaglijst van Sittard-Geleen en die zijn
allemaal te vinden in Oud-Geleen. Ondermeer veertien berken en twaalf beuken aan de Oranjelaan, de Oranjehof, de
Nassaustraat, de Peschstraat, de Stationsstraat en het Stationsplein gaan eraan,
of zijn al vuil geveld. Het is een bericht uit Dagblad De Limburger van enkele
weken geleden, dat niet meldt waarom al dat gezaag nodig is. De grote platanen
in de middenberm van de Oranjelaan mogen blijven staan, dat wel . En op enkele
plekken gaat men nieuwe bomen planten. Ik hoop dat er dat 37 in totaal zullen
zijn, liefst nog veel meer. Voor veel dieren en diertjes is een volgroeide boom
een wereld op zich, zoals de Aarde dat voor de mens is.
In Spaubeek weten ze dat, denk ik. Daar
hebben de bewoners van Op ’t Veldje, dat is de straat die aansluit op de
zuidwestelijke afrit van de autoweg A76
heftig geprotesteerd tegen de zaag ( of kap, maar dat denk ik niet, want
wie kan er nog veilig met een bijl omgaan?) van drie oude lindebomen langs het
stukje straat, dat na de brug over de A76 in een bocht naar rechts richting Arriva-stationnetje
leidt. Het stoepje is daar maar heel smal en moeilijk te nemen met rolstoel of
rollator, omdat de boomwortels de tegels enigszins opdrukken.
 |
| De drie geredde Spaubeekse lindes tussen autoweg en stationnetje. Floreant et Crescant!! FOTO BUNTER |
Ooit stonden er
vier oude lindes op een rij, maar jaren geleden heeft een grote vrachtauto, die
op de afrit van de A76 onvoldoende afremde en doorraasde, de bocht richting
brug gemist en is hard rechtdoor gedenderd, de berm in, waarbij hij de vierde
linde volledig platreed en goeddeels ontwortelde. Er werd snel een nieuwe jonge linde op de
plek van dit verkeersslachtoffer geplant.
 |
| De nieuwe vierde linde van Spaubeek langs de afrit van de autoweg. FOTO BUNTER |
Het gaat tenslotte hoogstwaarschijnlijk
om het restant van een historische lindelaan, die naar Huis Ten Dijcke leidde,
een van de weinige echte landgoederen in Spaubeek. Ze mogen blijven staan, de drie ouwetjes, en de stoep wordt breder
gemaakt richting de nu nog aflopende berm. Dat gaat de belastingbetaler naar
schatting 17.500 € kosten. Ik betaal daar graag aan mee op deze manier als
gemeentenaar, want zo is het daar veel veiliger lopen, ook wanneer de auto’s ,
die via de afrit de autoweg verlaten vlak langs je heen tuffen met een
behoorlijke snelheid.
 |
| De beschadigde borstwering van de brug over de autoweg aan de rand van Spaubeek FOTO BUNTER |
Er is ook al eens een auto door de borstwering van de
brug heen geschoten en nog net niet op de autoweg gevallen. Het is daar niet
pluis en misschien zijn verkeersremmende voorzieningen wel noodzakelijk. In ieder
geval een dikke, vette PLUIM voor de gemeente Beek en een dikke duim naar beneden voor
Sittard-Geleen. Ik dacht overigens in eerste instantie dat men de grote
Keerlinde op het pleintje bij de aansluiting van de Keerweg op Op ’t Veldje
wilde gaan kappen, omdat ik Drielinde in plaats van drie linden las. Deze mooie
boom is ooit in drie etages gesnoeid en draagt een mooi kruisbeeld, dat je
eigenlijk geen veldkruis kunt noemen, want het staat langs een straat in een
dorp.
 |
| Dit is de Spaubeekse etagelinde van kop tot teen en zonder blad FOTO BUNTER |
De officiële naam van een dergelijke in drie
verdiepingen gesnoeide linde is ‘etagelinde’. Van de Spaubeekse etagelinde is niet
bekend wanneer hij geplant is en waarom. Navraag bij het plaatselijke IVN heeft
tot nog toe niets opgeleverd. Terwijl het IVN wel bekend is met het planten van lindebomen
ter herdenking van het een en ander . Op de plek van het oude kerkhof, vlakbij
de huidige St. Laurentiuskerk, plantte het IVN een jonge linde met een keurig
datumbordje erbij: geplant op 2 april 1995 bij gelegenheid van het 25-jarig
jubileum van het IVN Spau-Beek. Kijk,
daar heb je wat aan! Waarom staat zo’n bordje er niet bij de etagelinde aan Op
’t Veldje?
 |
| Spaubeeks 23 jaar oude Jubellinde bij de kerk FOTO BUNTER |
 |
| Het lindeboombordje bij de Laurentiuskerk FOTO BUNTER |
Gewoon
mooi
Over het fenomeen ‘etagelinde’ bestaan verschillende theorieën. Het P.J.
Meertensinstituut in Amsterdam, een onderzoeksinstituut van de KNAW (Koninklijke
Nederlandse Academie van Wetenschappen), dat zich bezig houdt met de studie van
dialecten, streektalen en ook de lokale cultuur of folklore, vindt dat men in
vroeger dagen het snoeien van een linde in drie etages gewoon mooi vond en
verder niks. Anderen zien in de drie etages religieuze symboliek, zoals een
ereteken voor de H. Drievuldigheid van God de Vader, de Zoon en de Heilige
Geest. Het aanbrengen van een mooie crucifix tegen de stam van de oude boom zou
op een dergelijke interpretatie leiden. Lindes werden in vroeger dagen ook
midden in een dorp op kleine stad geplant om
de plek aan te geven waar de rechtbank uitspraak deed of gewoon als
aanduiding van een plaats van samenkomst voor de bewoners. De linde is zo
gezien een symbool voor de hele maatschappij, dat wil zeggen de drie standen:
bovenste etage de adel, tweede etage de
geestelijkheid
en op de onderste etage hoorde de doodgewone burgerij thuis.
Rustaltaar
Ik durf de stelling aan, dat de etagelinde of
keerlinde van Spaubeek ongeveer honderd jaar oud is en dateert uit het übervrome
begin van de twintigste eeuw, die tijd van het Rijke Roomsche Leven. Naar mijn
gevoel markeerde toe deze linde de plek van een rustaltaar voor de Grote
Sacramentsprocessie die rond de tweede donderdag na Pinksteren elk jaar rondtrok. De processietraditie is weer
herleefd in Spaubeek, maar de route kruist niet meer de grote, drukke weg door
het dorp, de Zandstraat en de Soppestraat. De aanleg van die verbinding,
bedoeld om de kern van het dorp het doorgaande verkeer en de drukte te
besparen, heeft ervoor gezorgd dat het dorpsdeel, dat grenst aan de autoweg A76
en het spoor nu een beetje afgesneden is.
Vandaar dat de etagelinde aan Op ’t Veldje zijn functie en glans verloor
en nu enkel nog in onbruik staat te raken.
Feestboom
Cultuurhistorisch geograaf (RU Utrecht) Ruud
Offermans oppert nog een andere gedachte over de zin en bedoeling van de
etagelinde. In zijn ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag uitgegeven
beschrijving ‘Spaubeek - Biografie van
een landschap’ beschrijft hij met zoveel woorden de etagelinde als een
feestboom en wel specifiek in gebruik bij een bruiloftsfeest. Op de bovenste
etage mocht bruid en
bruidegom
dansen, het middelste gesnoeide plateau
was de dansplek voor de familie en helemaal beneden konden vrienden en
bekenden en overige gasten terecht
Dansvloeren
Offermans schrijft op bladzijde 9:”Hiervoor
werden kleine dansvloeren aangelegd, die steunden op de geknotte takken van de
linde.” Dit lijkt het meeste vergaande en onwaarschijnlijke idee over de
functie van de etagelinde te zijn, maar het is wel het idee, waarvoor heel
concreet bewijs in Nederland te vinden is. Zo moest ik onlangs voor een
belangrijke bijeenkomst in Schalkhaar zijn. Dat is een kerkdorp van Deventer,
waar de bijeenkomst was afgesproken in zalencentrum De Lindeboom.
 |
| Een dansvloer in een etagelinde in Schalkhaar bij Deventer. QED, of niet soms !! FOTO BUNTER |
Ik sloeg van
verbazing bijna achterover, toen ik vlak naast De Lindeboom een tweede,
echte lindeboom, gesnoeid in de vorm van
een etagelinde, ontwaarde. En laat nu de laagste van de drie etage voorzien
zijn van een rondlopend vloertje, keurig afgezet met een soort borstwering,
alles rustend op de geknotte takken van de linde. “Dus toch”, denk je dan, al moet gezegd worden dan de twee
hogere en veel ijlere etages van de boom een dergelijke constructie never nooit
niet zouden kunnen dragen. En wat zou het feestelijk zijn geweest als de lindes
langs de Geleense Meeuwenlaan ook gesnoeid zouden zijn in plaats van bruut
omgezaagd.
 |
| De etagelinde in zijn volle lengte naast herberg de Lindeboom in Schalkhaar. FOTO BUNTER |
Te
weinig/niet weinig
Ik denk wel eens, dat niet weinig mensen te
weinig kennis hebben van de Nederlandse cultuurhistorie en van de ecologische
functie van bomen. En wat erger is naar mijn gevoel: er is bij niet weinig
mensen zo weinig bereidheid om zich in een onderwerp of een probleem of een
fenomeen echt te verdiepen.
Als je bedenkt dat bomen – groene planten
sowieso – het vermogen hebben met hun ademhaling/assimilatie/lichtreactie precies
het omgekeerde te doen als wat die miljarden mensen op aarde met hun ademhaling
doen. Wij verbruiken zuurstof door te ademen en blazen kooldioxide uit en de
bomen (en planten) produceren zuurstof en nemen kooldioxide op en leggen het
vast. Beter geregeld kun je het niet krijgen, dacht ik zo, behalve als de
mensen zoveel fossiele brandstoffen in rook en vuur en kooldioxide doen opgaan,
dat de hele begroeiing van de aarde het niet kan bijhouden. En dan die telkenjare
tegen de winter om zich heen grijpende kaalslag. Zelfs de 44 gecandelaberde
paardenkastanjes langs de befaamde IJzeren weg op de Grote Koer (speelplaats)
van Rolduc zijn omgezaagd, waarschijnlijk vanwege de akelige bloedingsziekte en
algemene aftakeling, maar dat moet ik nog natrekken.
Lindebomen, zomerkeuvelbomen, minnekoosbomen,
symbolen van huiselijke liefde met hun prachtige hartvormige bladeren door vele
eeuwen heen, ze kunnen echt niet gemist worden.
IJstijd
Na afloop van de laatste IJstijd op aarde,
zo’n twaalfduizend jaar geleden nog maar, veranderde Nederland en omstreken van
een drooggevroren, dorre toendra in een
langzaam dichter wordend oerbos van het gematigd klimaat. Lindebomen als
woudreuzen en met ongesnoeide waterloten aan de voet van elke stam, waren een
zeer groot deel van de bomenmix van deze oerwouden, die ook eiken, iepen,
elzen, hazelaars en een paar berken en essen telden. De lindes gaven aan waar
de grond het vruchtbaarst was. En dat wisten de befaamde Bandkeramiekers ook.
Zij kwamen rond 5500 v. Chr. vanuit het
oosten, vanuit het huidige Hongarije. De Europese lössstrook volgden ze dwars
door het huidige Duitsland en via Zuid-Limburg naar Vlaanderen. Deze Bandkeramiekers
met hun typisch versierde1 kleipotten zijn de eerste echte landbouwers van onze
contreien. Zij moesten het vooral van de rivieren, de beken en beekjes en de
vette löss hebben om akkertjes aan te kunnen leggen en hun schapen en geiten te
kunnen hoeden op weilandjes met vet gras. Zij zijn de eersten die korte metten
maakten met het oorspronkelijk oerbos van de Lage Landen na de IJstijden. Zelden
zijn er meer lindebomen, eiken, iepen en essen gekapt dan door deze mensen,
maar gelukkig blijven ze maar ruim vierhonderd jaar in het zuiden van
Nederland, in het bijzonder Limburg. Gekomen rond 5500 voor Christus met hun
vuursteenbijlen, bouwden ze overal houtenpalenhuizen, forse boerderijen en
begonnen te kappen, maar rond 4950 jaar voor Christus zijn ze weer vertrokken
en niemand weet waarom en hoezo. Misschien hebben ze hun kap-genen op de een of
andere manier achtergelaten in de Lage Landen. De Lindebossen zijn weer lekker
dichtgegroeid, maar we zijn in dit land blijven kappen. Ik ontleen de feiten
van deze paragrafen aan het prachtige boek van de bekende Nederlandse archeoloog
en emeritus-hoogleraar prehistorie Leendert Louwe Kooijmans, die ‘Onze vroegste
voorouders, De geschiedenis van Nederland in de Steentijd’ ( Uitgeverij Bert
Bakker) dit jaar schreef.
Kerstbomen
En
wat doen we dan met de kerst met zijn allen, tegen de achtergrond van het
ontsporende klimaat? We zagen elk jaar miljarden kerstbomen/fijnsparren/ Picea
abies af om die bomen en boompjes een
langzame uitdrogingsdood te laten sterven in onze huiskamers in een
kerstboomvoet. En als ze dan allemaal kaal en dood zijn, maken we er metershoge
stapels van en gaan we ze verbranden met woeste kooldioxideproductie. Hoe dom
en verschrikkelijk allemaal !! De kerstboom is het symbool vaan het
groenblijvende boomleven ook bij bijtende kou en poolnachtelijke duisternis. Al
komt de zon per dag maar een uurtje boven de horizon, de fijnspar en al die andere
naaldhoudende bomen blijven paraat en blijven met hun groene naalden zuurstof
produceren en kooldioxide opnemen en vastleggen. De Kerstboom verdient helemaal
niet zo gemarteld te worden door verdroging. Verantwoorde kerstvierders moeten
tenminste een poging doen om een kleine boom met goede kluit tot na
Driekoningen in het leven te houden met veel water gieten om eind maart het
boompje in de achtertuin te planten of een echte nepperd van plastic aan te
schaffen. Ik heb jaren eerst kluitbomen in het leven gehouden en nu hebben we
al jaren een echte nepperd met ingebouwde lichtjes, waar je alleen maar je
ballen in hoeft te hangen. Ik ben een kerstboomvegetariër.
Het
wordt de zaligste Kerstmis ooit, als iedereen de kerstboom ontziet en bijvoorbeeld buiten een mooie, oude en levende lindeboom koestert.
 |
Zo zou ieders kerstboom moeten zijn. Buiten levend! FOTO BUNTER
|
In die geest wens ik iedereen hier een
ZALIGE KERST
EN OOK EEN GEZOND, GEZELLIG EN VOORAL GEZEGEND
NIEUWJAAR 2018
BUNTER
