Bölles Bunter in ut Wèld Weste, nommer ach,

Zo ligt Death Valley voor je!  Foto BUNTER

Van de Doodsvallei naar de grootste
 kermis
 ter wereld, Las Vegas, de weilanden

Het Barbary Coast Hotel foto BUNTER

En zo ziet de Las Vegas kermis eruit Foto BUNTER

Vrijdag 19 mei 2000 in Bryce CanyonPines, kamer 222, in Bryce Canyon Utah om 22.20 uur. Ik moet donderdag 18 mei nog inhalen, toen we van Visalia, Californië via Death Valley naar Las Vegas reden. 600 kilometer. We ontsnapten bij de Mexicaan in Visalia voor ons gevoel nog aan een wisseltruc.

  Er kwam een vrolijke ober op ons af die wilde weten waar we vandaan kwamen en welke talen we spraken. Hij sprak zelf  anderhalf woord Duits. En na onze salades kwam hij terug met het verhaal, dat hij buitenlandse bankbiljetten spaarde. Ik begon al kromme tenen te krijgen en ja hoor: hij gaf os ook wisselgeld van 50 $ terug en ja hoor 10 $ te weinig. Intussen verkocht Ine hem een Hollands biljet van 25 gulden voor 12 $. Daar stonk hij in en gaf ook nog keurig de 10 $ terug.

  Op weg naar het echte Wilde Westen verklaarde reisleider Erik ons ook nog de betekenis van Jeans (het blauwe katoen, dat Genovese matrozen (uit Genua) droegen en ook van Denim ( de Nîmes, katoenstad in Frankrijk), meegenomen door Levi Strauss uit Duitsland en Frankrijk naar Amerika. De rit naar Death Valley was een lange door een vrij dor landschap. Erik en Rudy dachten een snelle doorsteek te vinden, maar reden zich vast in de Mojave desert en liepen ons een vertraging op van een dik uur, helemaal terug naar California City.

  Grote bergketens die enorme, dorre vlaktes insluiten, heel laag gelegen, opgedroogde meren, boraxfabrieken, een parkeerplaats voor kapotte vliegtuigen. In dit landschap nauwelijks een poel water, zoals die in SF op de Embarcadero, waar een vogeltje aan het verdrinken was. Een van onze reisgenoten trok toen schoenen en kousen uit en redde het diertje. Ik droogde het af met mijn zakdoek, zette het in een plantenbak, maar zag dat ik het beter de nek kon omdraaien. Kale plekjes op de onderzijde en totaal verstijfde pootjes.

De befaamde Yoshua tree, eigenlijk een boomlelie in de woestijn. Takken en stam neigen naar het westen, Foto BUNTER

  In de Mojave desert zagen we veel Yoshua trees, familie van de Yucca en daarom officieel Yucca brevifolia. De boom de Mormonen de weg naar het westen door de woestijn. Er groeit altijd een ‘mannetje’ in een grote kring van vrouwtjes, die lichtgroen in de knop stonden. De wortels van Y.  brevifolia verspreiden een giftige stof in de bodem om andere planten op afstand te houden. We zagen ook de Trona Pinnacles , een rijtje lava-stalagmieten, onder de waterspiegel ontstaan door het uittreden van lavastromen. Kort voor  Death Valley  zag ik bij een fotostop nog een Datura of Doornappel langs de woestijnweg staan. Een Datura wrightii of secret Datura  , las ik later ergens, zeer giftig.

Mojave woestijn, een eindeloos oord van vreselijke droogte en hitte. Toch leven er nog planten Foto BUNTER

In Death Valley leefden de Soshones en in Yosemite de Ohwahneechee- Indianen. De opvallendste eigenschap van DV is de temperatuur. Stralende zonneschijn en 100 graden F(ahrenheit), dat is ongeveer 36 graden Celsius. Van 15.00 tot 15.30 uur waren we er en we lunchten er met een heerlijke sandwich, eerder gekocht. Om half zeven arriveerden we in Las Vegas, ligt ook niet echt in een woeste woestijn, maar is omringd door bergen. Zelden heb ik op aarde een grotere kermis gezien van gokhallen, lichtreclames, wedding chapels (40), hoererij via boekjes vol naakte call girls (in 20 minutes), attracties als achtbanen, getingel, lichtjes, gerammel en verkeersdrukte op de Strip. En dat na het prachtige uitzicht bij Zabrisky point op de Gouden Vallei bij Death Valley.

Een waterballet in Las Vegas tussen de hotels; eigenlijk meer een bewegende fontein. Foto BUNTER

  Achter Erik aan renden we eerst naar het Belaggio Hotel, zeer sjiek en duur, waar om half acht een soort waterballet van omhoogschietende en draaiende fonteinen begon. Daarna door naar Caesars Palace, waar je door het oude Rome kunt banjeren met een enorme ‘Trevifontein’en een daglichtgefakede grote blauwe hemel zien. Daar zagen we te dikke vrouwen in tunica’s bedienen. We zagen ook een show over de ondergang van Atlantis met veel vuur en lichteffecten ( Wat heeft A. met R. te maken?). Toen snelden we door naar het Mirage Hotel voor de binnenkant en de vulkaan die uitbarstte. We gingen per bus naar down town Las Vegas om daar de show van de twee miljoen lichtjes te zien tegen de overkapping van Fremontstreet. Hurry terug naar het Adventure Island Hotel om op het meer de piratenshow te zien (Engels schip tot zinken gebracht!). En tenslotte naar The Venice.

Alles is nep in The Venice in Las Vegas, zelfs de mooie blauwe lucht met witte wolken. Typisch Amerikaans?  Foto BUNTER. 

 Venetië, nagebouwd met overdekte bruggen, het San Marcoplein zonder de San Marco-kerk, het Dogenpaleis en ook weer de blauwe daglichtkoepel met wolken over een soort binnenstad vol winkeltjes met peperdure spullen. Las Vegas is, zoals onze Engelse gentleman James zei: “Hell on Earth”. We sliepen in het Circus Circus Hotel, kamer 11.720 in de Skyrise tower (760 $ per nacht!).

II

Vrijdag 19 mei 2000 in Bryce Canyon Pines, kamer 222, in Bryce Canyon Utah. En Vandaag ging het naar de Mormonen in Utah via de Virgin Canyon in Arizona, naar de indrukwekkend Zion Canyon (Ook van de Virgin) en naar de Bryce Canyon, een fantastisch landschap  van Hoodoos, hoeden van kalksteen op zo beschermde peilers van zandsteen. Ik wandelde met Erik en tien anderen naar beneden 1000 meter de canyon in en weer 1000 meter omhoog, steil en moeizaam. Prachtige, onvoorstelbare rotsformaties en als opvallendste plant de Mahonia in dwergvorm.

De beste plek die we konden vinden bij 36 graden Celsius: in de schaduw op een lekker bankje.  foto BUNTER

 Van alle parken hebben we folders en kaarten gekregen. De Zion Canyon is zo diep, nog dieper dan Yosemite. Hoe moet de Grand Canyon dan uitzien? Vandaag 420 km gereden en in Utah de tijd een uur later gezet. Morgen maar 200 km en de Arches bij Moab met een wandeling. Niet vergeten: de Cowboy cook-out bij Bryce Canyon met de Dansie family en de Indianen nog beschrijven.

 Op de volgende pagina van mijn reisdagboekje heb ik een poging gedaan om de geologie van het canyonland in het verre westen van de VS in zijn formaties op een rijtje te zetten. Dat is mislukt en onoverzichtelijk geworden.         

BUNTER        

De Waerelt volgens Bölles Bunter XLVI

WINTERKLAAR

  In Geleen, dat is hier vlakbij, zijn in de Meeuwenlaan, aan een kant van de straat naar schatting tien tot vijftien volwassen, volgroeide lindebomen omgezaagd zomaar in de week van de herfstvakantie. Naar verluidt omdat in de Meeuwenlaan veel mensen klaagden over overlast van de lindebomen. Nu hoop ik, dat de gemeente nieuwe bomen zal planten ter vervanging van de gevallenen.

Nu kun je inderdaad overlast hebben van lindebomen, vooral als je een koekblikje op wielen elke dag voor je deur parkeert. Lindebomen trekken bladluizen aan, die door mieren met strelende pootjes gemolken worden, omdat ze zoete vloeistof afscheiden. Die vloeistof is een plakkerig goedje, dat onze Oosterburen “Waldhonig’ noemen. In Nederland heet dat ‘overlast’, want kennelijk vindt niemand het leuk in een plakkerig koekblik rond te rijden, terwijl het eenvoudig te voorkomen is door het blikje na het parkeren af te dekken met een mooie kunststof-pyama.

Luchtreinigers

  De Geleense ‘meeuwen’ hebben zichzelf door hierover  te klagen beroofd van een groot aantal prima luchtreinigers in de straat. Grote bomen geven niet alleen schaduw op smoorhete dagen; ze filteren ook het fijnstof uit de lucht, wat op de lange duur longaandoeningen voorkomt en bovendien brengen bomen zuurstof in de lucht overdag en vangen kooldioxide af. Zonder licht is dat proces omgekeerd, maar per saldo wint de lichtreactie het veruit van de zogeheten donkerreactie. Door bomen om te (laten) zagen draag je eigenlijk dus rechtstreeks bij aan het klimaatprobleem, omdat je namelijk de kooldioxide-opvangfunctie van het bladgroen beperkt. Maar dat is op het grote geheel van alle bomen op de wereld zo minimaal, dat het negatieve effect nauwelijks merkbaar is, hoor ik van deskundige zijde. .

Herfstblaadjes

  Nou hoop ik dat de bewoners van de Meeuwenlaan niet geklaagd hebben over het vallen van de herfstblaadjes van de lindebomen, want dat is echt om ‘razend’ van te worden. Bladval in de herfst is de normaalste zaak van de wereld en draagt – weliswaar miniem – bij aan het groter worden van de aarde en bovendien aan de verbetering van de bodem en de bevordering van de landbouw. Dood blad is zeer goed voor de structuur van de bodem en voegt meststoffen toe. Klaag dus nooit over vallende blaadjes, waar ik bij ben!! Zo zag ik vanochtend een oudere man – echt waar! – zijn voortuin bladzuigen met een enorm groot zuigapparaat, voorzien van een opgeblazen zuigzak. Het moet toch niet gekker worden met het afgevallen-blad-trauma, dacht ik en ik heb als voorbijganger enkele opmerkingen aan de tuinzuiger doen toekomen over het gewoon laten liggen van dood blad als winterdek voor zoveel dieren en diertjes. Daar keek de zuiger van op, maar ging onverdroten verder met zijn loeiende  hobby.

  

Daglicht

Sowieso wordt in het najaar meer over onzinnige dingen geklaagd dan in de zonnige zomer. Door gebrek aan daglicht verandert de hormoonspiegel van alle mensen en er zijn er die zich daardoor neerslachtig voelen en weinig energie hebben. De beste remedie is veel wandelen in de open lucht bij daglicht en proberen veel licht in de kijkertjes te vangen. En dat kost niks. Er zit geen premie en geen eigen risico op.

“Ich glaube daß die Künstler oft nicht wissen, was sie am besten können, weil sie zu eitel sind und ihren Sinn auf etwas Stolzeres gerichtet  haben, als diesen kleinen Pflanzen zu sein scheinen, welche neu, seltsam und schön in wirklicher Volkommenheit auf ihren Boden zu wachsen vermögen.”

Dat schrijft de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche in zijn boek “Die Fröhliche Wissenschaft” (1882), tweede boek, hoofdstukje 87 dat “Von der Eitelkeit der Künstler” heet. Het is de aanhef van een korte neergeschreven overweging van Nietzsche over  zangers, musici en soms ook wel schilders en beeldhouwers, kortom kunstzinnige mensen, die overdrijven, die geen genoegen nemen met datgene wat ze het beste kunnen, maar steeds hoger en hoger willen reiken tot een soort volkomenheid die uiteindelijk de toehoorder of kijker niet overtuigt en doet zwelgen in lelijkheid. Schoenmaker, hou je bij je leest of Age quod agis (als je iets doet doe het dan goed) lijkt Nietzsche te bedoelen en dat is natuurlijk opmerkelijk voor een man die als filosoof zijn hele wereld en die van anderen op zijn kop probeerde te zetten met een stortvloed van woeste gedachten. Dit is een stukje Nietzsche- tekst, waarin hij als ‘Filosof mit dem Hammer’ tot bezinning lijkt te zijn gekomen en zichzelf lijkt toe te spreken via ‘Künstler’ om niet zo overdreven en ambitieus te doen te schrijven, maar het eenvoudige te omarrnen en dat vooral goed te doen.

Genieten

  Welnu, onder dat gesternte, om het zo maar eens plechtig uit te drukken, staat de rest van mijn anti-winterdepressie-handleiding die nu volgt. Daarom, begin met het genieten van vallend blad en de herfstkleuren en concentreer je gedachten op de bladknoppen die wel nog aan de takken zitten en waarin in miniatuur al bladeren en bloesempjes zitten , die uitbotten en openbloeien zodra de temperatuur en de hoeveelheid licht in 2018 dat toelaten. Laat het dode blad vooral in je tuin liggen en ga niet lopen te blazen of zuigen met die lawaaiparaten of als een ouwe heks met een riek of een bezem rond te rennen. Dood blad betekent leven voor egels, leuke muisjes, poppen van prachtige vlinders, zeldzame insekten. Duidelijker: blijf nou eens eindelijk met je fikken van dood blad af. Dat geld ook voor dode stengels van zonnebloemen, kogeldistels, stokrozen, karmozijnbessen, lupines enz. Je tuin hoeft NIET  WINTERKLAAR  gemaakt te worden door alles uit te trekken en plat te stampen en af te voeren. De tuin is zo klaar als de natuur hem maakt en ga me niet vertellen dat het zo slordig uitziet. Je bent zelf uiterst slordig tussen je oren als je dat denkt, want in al dat dode materiaal is het mini-leven van 2018, vanaf maart ongeveer,  gevlucht in winterslaap. Wantsen, kevertjes, bijtjes, eitjes en noem maar op. Laat het leven met rust!! Er zijn zelfs mensen, zag ik weer in mijn eigen dorp, die in het najaar hun hele voortuin gewoon omspitten en de hele winter door naar de leemkluiten kijken. Onbegrijpelijk!!

Lentebodes

  Om mijn punt nog duidelijker te maken volgend hier een aantal foto’s van het ontluikende voorjaar 2017 in de mijn stulpje omringende tuinen. Kijk toe en ga, zodra het weer en je stemming het toelaat op zoek naar dit soort LENTEBODES in de natuur. Zwellende knoppen aan boomtakken, zaadlobben van ontkiemend kruidzaad tussen stoeptegels en in de bermen of in de voortuinen van je buren. Als het mij een vreugdekik geeft, dan jou zeker, toch?

We beginnen met het kerstgevoel en proberen dat tot in maart vast te houden. Dan neemt het lentegevoel het over en wel hierdoor:

   Mijn eerste lenteliefjes zijn de WINTERACONIETJES, Eranthis hiemalis op z’n zondags. Eerst, eind januari, hier en daar een felgeel sterretje, tussen de sloridigheden(!!), maar dan aaneengesloten plukken en later hele velden. Het leven komt terug: het is begonnen. Al staat er geen DiepFries op de schaats ik roep blij in mijn tuintje: It sel heve; it jiet aon!”

Hier zijn de allereerste Winteraconietjes van 2017  Foto BUNTER

Er komen er steeds meer!  FOTO BUNTER

NOG MEER !!  In het winterzonnetje gaan ze open als sterretjes   FOTO BUNTER

Tegen die tijd loop ik op mijn filosofentrippel van elke dag bijna een uurtje naar de randen van het dorp om de westelijke horizon te zien, waarachter de avondzon ondergaat. Is het punt van ondergang al een beetje van zuid naar noord opgeschoven en hoe zit het met de tijd? Een belangrijk richtsnoer in koude, donkere tijden. Verheug je, nog eens: verheug je met een zomerzuchtige blik in je ogen.

Schuift de zonson dergang al langzam naar het noordwesten aan de rand van het dorp? FOTO BUNTER

Een zomerzuchtige blik in februari 2017  FOTO BUNTER

Er kan nog SNEEUW vallen en ook even blijven liggen, maar dat is niet meer dan de bodem van een versleten onderbroek. De natuur laat een warme scheet en weg is de witte pracht.

Brrrrr sneeuw.  FOTO BUNTER

Daar zijn de eerste CROCUSSEN. De Boerencrocus, die al 40 jaar iedere lente –Nietzsche schrijft natuurlijk “holder Lenz” – in mijn tuin wonen en bloeien. En direct daarna de Mariablauwe SNEEUWROEM, de ijspijzel onder de Hyacintjes, die lacht om graden vorst en sneeuw.

Fier uit de ijskoude grond en al bijna op kleur, een Boerencrocus. Begeleid door de bladpunt van een narcis en eeen toef Kaasjeskruid.  FOTO BUNTER

Eén Crocus? Wie een loep neemt voor dit zoekplaatje ziet er twee, de tweede op vijf over twaalf  vanuit de eerste. FOTO BUNTER. 

Piepkleine Hyacintjes, zo zien mijn Sneeuwroemen eruit.  FOTO BUNTER
  

De volgende botanische ballerina’s met mooie relatief lange groene benen zijn de DWERGNARCISJES, ontdekt in Texel in een bollenschuur tijdens een korte vakantie ooit, en de sleutelbloemen, de gulden sleutelbloemen om precies te zijn: Primula veris, de ware bloem die altijd mee van de eersten is in het vroegjaar, excuses voor dit uitbundig germanisme.  De P. veris komt van winterkiemend zaad uit de Jac. P. Thijsse-tuin, als ik me goed herinner, bij het Natuurhistorisch Museum aan de Heksenhoek in Maastricht, toen je daar nog voor een habbekrats zaden van de kostelijkste gewassen kon bestellen. Das war einmal, hoffentlich kommt es wieder.

Dwergnarcisjes kopje aam kopje   FOTO BUNTER

Primula veris, gulden sleutelbloem, winterkiemer. FOTO BUNTER

We kijken eind maart, begin april schuin omhoog en zien aan de muur van onze bescheiden uitbouw de metselbijenherberg, vermomd als vogelhuisje. Er zijn al enkele gaatjes dichtgesmeerd met leem en dat betekent dat het bacchanaal der bijen weer losbarst. De dames van deze solitaire bijensoort, die vroege bloemetjes bestuift en zo aan nageslacht helpt, inspecteren de gaatjes, terwijl de heertjes woest bezig zijn met pogingen om het vrouwvolk zo goed mogelijk te insemineren, zodat ze in hun herberggangetjes vruchtbare eitjes kunnen leggen in hun celletjes van leem.” Me Too”, hoor je daarbij niemand zoemen. In die tijd bevroren de eerste uitlopers van mijn Chinese hemelboom (vooruit dan: Koehlreuteria paniculata) tijdens een nachtvorstnacht eind april met temperaturen tot min tien in de vroege ochtend. Een zielig gezicht, maar een paar weken later waren de reserveknoppen van deze boom al ontloken. Dankzij de nachtvorst heeft mijn K. paniculata de afgelopen zomer rijk gebloeid met veel meer felgele bloemaren dan andere jaren.

Nachtvorst doet Hemelboom verschrompelen. FOTO BUNTER

De Hemelboom loopt gewoon weer uit. FOT BUNTER

Overal uitloop tussen het doodgevroren blad.  FOTO BUNTER

En tenslotte het allermooiste hoogtepunt van elke lente in mijn tuin. De plotseling verschijning van de Holwortels, pardon Corydales (plur.) cavae. Deze papaverneef is dol op de Limburgse löss in mijn tuin en heeft zich via zaad met een mierenbroodje eraan (Ja, Google maar!) verspreid door grote delen van mijn tuin vanuit een enkel plant, waarvan de bol door de firma van Tubergen in Lisse omstreeks 1977 geleverd is. De plant groeit vanuit een soort holle walnootvormige ondergrondse bol. En steekje nu per abuis op een onverwachte plek zo’n holbolletje met je platte bats doormidden of misschien in kwarten. Geen nood want elk part van de bol kan weer een bloeiende plant naar het licht duwen en op zichzelf verder groeien. Hoera, dat is pas leven. Stel je toch eens voor dat dat ook op een kerkhof kan en hoe dat dan verder gaat.  NEE, doe maar niet! Kijk liever naar de toegift: Donkerrode botanische tulpjes, de eerste Dasloken en nog veel meer. De nectarinebloesem staat in mijn tuin, omdat ik ooit in een dikke, rijpe nectarine vol sap de keiharde pit vond, waarvan de twee helften waren verschoven en waaruit al de uitloper van een worteltje tevoorschijn kwam. Ik heb het kiemende zaad onmiddellijk in een pot geplant en na de vorming van voldoende blad in de tuin geplant. Een winter is het boompje al doorgekomen.

BUNTER

Ik stel u voor aan de Holwortel, die qua habitus niet voor een inlands orchideetje onderdoet. Foto John Breugelmans/ Internet.

Zo staat Holwortel in mijn tuin, beschenen door een vroeg lentezonnetje FOTO BUNTER

En de Holworteltjes zijn met velen. Foto BUNTER 

Zelfs de mediterrane Laurier is onbevroren uitgelopen. FOTO BUNTER

Een botanisch tulpje, nog dicht van de kou.  FOTO BUNTER

Bloesem van een nectarine: goddelijk roze. FOTO BUNTER

De zon schijnt: tulpje gaat voorzichtig open. FOTO BUNTER

Daslook is ook van de partij. De tuin ruikt naar Franse uien. FOTO BUNTER