hoe lang en hoe ver: Bunter in de tropen IX

maandag 7 maart 2011

Bunter in de tropen IX

In het pikkedonker
door het regenwoud
met Melchisedech

Woensdag 12 november 2008, Puerto viejo de Sarapigui, Lodge Hotel Selva Verde.

Waar we nu weer terecht zijn gekomen. In een echt, doordacht junglehotel. Deze mensen hebben de nodige hectares laagland-regenwoud; bouwden aan de rand dit hotel van 60 superruime kamers langs riviertjes, op palen langs een ouderwetse galerij, in het woud, alles dichtgemaakt met horgaas en juh! De plafonds van de kamers af(gehaald) en (het open gat afgedekt met) voorzien van klamboegaas, zodat je het gevoel hebt midden in het woud te slapen zonder bang te hoeven zijn voor kikkers, dikke spinnen, nachtvlinders, trekmieren, muskieten etc.

Vanochtend effe helemaal niks, behalve voor en man of zes die naar een 70 meter hoge waterval per taxi gingen en zagen dat ze toch wel lager was. We hebben op ons gemak ontbeten na gewekt te zijn door een vogel tegen ons bovenraam. We hebben de botanische tuin gezien met Calathea lutea – het grote banaanachtige blad op dunne steel dat je overal ziet. Manihot esculenta of yucca of cassave of maniokwortel, een lid van de Wolfsmelkachtige (Euphorbiaceae) en dus giftig, maar na bewerking toch tropisch volksvoedsel nummer een.

* Maniok-wortel: voor enorme delen van de wereldbevolking zoiets als onze pieper.

* De avocado ligt wel bij ons in de super, maar is thuis in de tropen.

En Avocado of Persea Americana en in het Spaans Aguacate. Toen zijn we in ongeveer twee uur vanaf 12.00 uur naar P. viejo de Sarapigui gereden en hebben met Burrito kip en een Quesadilla, een milkshake en een biertje gelunched in en plaatselijk tentje, luisterend naar de naam rana roja; de rode kikker en die zaten dus in de achtertuin op een veldje met bromelia’s en dood hout. Hele kleine rode kikkertjes met blauwe pootjes. Ze waren heel moeilijk te vinden. Ik ving er precies één in mijn kijkertje en kan hem lang zien voor hij wegsprong.

In de marge: Vlak voor ons vertrek viel in heel Selva Verde de stroom uit en dus ook het licht. Een echte blackout, maar we zagen verderop in het dorp langs de weg alweer elektrisch licht.

De mensen daar, de mevrouw was ooit als eerste vrouw en heel bekende voetbalscheids, hadden bananentrossen in de tuin te rotten gelegd en daar kwamen veel vogels op af, waaronder de Geelborst. Een gele vogel met alleen een andersgekleurde kop.

* Geelborsten zijn dol op bananen. Of hun borstveertjes daardoor ook geel worden? Foto Bunter.

In de kantlijn: We zagen ook en zwarte vogel met vuurrode rug even buiten de poort van het hotel, Dat was een Tanager. Ik zag ook weer de meer van manshoge purperrode orchidee en plukte een zaaddoos af. Een in de grond groeiende orchidee en dat is zeer uitzonderlijk hier.

Verder gereden naar het hotel met een stop in het dorp P. v.d. Sarap. Om te pinnen en naar de super. Boy (Fortis Bank) was de enige die niet kon pinnen en nog iemand. Om kwart voor zes begon de uitgestelde Night Walk door 192 ha jungle. We zagen geen grote zoogdieren, noch nachtvogels. Alleen klein spul als insecten, spinnen en een salamander (wit). De night walk ging door een aanpalend gebied naast Selva Verde, het 133 ha grote Tirimbina Biological Reserve. De meeste indruk maakten nog de mannenmuskiet (in blauwige opsmuk)en de bullet-mier, een echte knoeper met een pijnlijke beet. Ze worden ook wel de vierentwintigsuurmier genoemd, omdat hun beten zolang veel pijn doen. Morgen verder over Melchisedech, onze gids.

* Hier is hij dan: de gevreesde kogelmier. foto Dappere Bunter.

In de marge:Onze nightwalk ging over de Rio Sarapiqi via een hele lange hangbrug, heel wiebelig. Daarop kreeg die arme Nadine uit Weesp last van hoogtevrees en wel op een fobische manier. Heen liep ze een soort polonaise achter Sandra, ook toergids bij Oad, maar terug mocht ze helemaal voorop en rende als een stoomtreintje met Sandra in paniek de brug over. Arm kind!

Ach die arme Melki, voluit Melchisedech, van Tirimbini. Al bij het begin van onze nightwalk zei hij: “We zullen geen zoogdieren zien, want de maan is uit. Er is te veel licht in het woud en dan verstoppen ze zich. En daar gingen we over het door vele toeristen platgetreden pad. We zagen enkel spinnen in hun web, een paar grote sprinkhanen,

* Een sprinkhaan op een blaadje foto Bunter.

* Aan mooie spinnen geen gebrek in het woud foto's Bunter.

* Hoe onbekender, hoe griezeliger in het donker Foto Bunter.

we hoorden het geluid van vleermuizen, de specialiteit van onze vriend. We zagen ook een reusachtige plant van de Bonenfamilie (Fabaceae, correct, thank you, sir, zei M. toen ik die naam mompelde), die ’s nachts zijn samengesteld blad inklapte om insectenvraat te verminderen. We zagen ook de 24-uur-mier, hier de bullet-ant genoemd, een groot ± 4 centimeter lang monster op alle takken en bladeren present met zijn gevreesde pijnlijke steek, een hol van een Armadillo of gordeldier, waarvan Melki zei, dat het wijfje altijd een eeneiïge vierling krijgt om babypredatie voor te zijn. En nog een witte hagedis of salamander en een klein bruin kikkertje en dat was het.

* Wandelende tak op Melki's hand Foto Bunter

* Een eenzaam bruin kikkertje in het regenwoud Foto Bunter

In de marge: Melki liet op mijn verzoek ook een bromelia-bloem-aar zien met witte wasachtig dikke klokbloemen, waarvan er elke nacht één opengaat en meteen door een vleermuis bestoven wordt. Er zat op de plek van de helemaal uitgewoonde bloem een groot gat in de aar en er hing een klodder slijm aan.

M. vertelde ook: slecht twee of drie bloedzuigers in het laagland-regenwoud, alleen kleine paddestoelen.

Ik ben op het laatst een beetje met Melki gaan keuvelen vooraan en hoorde dat hij in ‘bats’ zat die hij vledermuis kon noemen dankzij Astrid uit Deventer, zijn vriendin, die een week naar Costa Rica kwam en een heel jaar bleef. Hij ging niet naar Holland als bioloog zei hij en dat wist Astrid!

* Gids Melchisedech laat zijn vledermuisje zien Foto Bunter

Op het eind van de toer haalde Melki nog 3 vleermuizen uit groene zakken, pas gevangen door een collega met mistnetten in het woud en in al hun vormen door M. geshowed. 2 ♀♀ en 1 ♂ met een echt pikje op de goede plek. Hij vertelde verder over de homologie van de vleugel met de hand van zoogdieren en over de relatieve grootte van de kloten van tropische vleermuizen. Hadden wij hun omvang van testikels dan zouden wij ballonnen in onze broek hebben, aldus Melchi. Wij hebben gegeten bij Tirimbini en daar vond ik niks aan: platte tomaatspaghetti met fruit, coleslaw en gemengde groenten. Niets om naar huis te schrijven. Alleen de icethee was lekker! Wel heerlijk geslapen in onze koloniale wood-lodge in het gezoem en gesjirp van alle insecten en onder de hemelse koelte van onze fans.
BUNTER

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Welkom, welkom, lieve mensen: lees en huiver (van genoegen, natuurlijk

Pasen op zijn Chinees

复(fù)活(huó)节(jié) 快(kuài)乐(lè)
Vrolijk Pasen staat hierboven in het Chinees en met deze mooie wens, die wel erg laat komt dit jaar met die extreem vroege Pasen op 23 maart, verwijs ik natuurlijk naar de natte Paaswake die mijn vrouw en ik in 2006 meemaakten in ons hotel in Hong Kong. Het is nog steeds geen uitgemaakte zaak: was de waterafvoer van de douche inderdaad te krap of heb ik te lang die toepasselijke aria gezongen uit ’Das Land des Lächelns’ van Franz Léhar, een van de lievelingsoperettes van mijn moeder zaliger over China, het land van de glimlach?

Pesach, Pascha, Pasqua, Paques, Pasen, Easter, Ostern en ga zo maar door: elke taal heeft een naam voor dit centrale mysteriefeest van het christendom. Zelfs het Baskisch: Basko. En het Schotse Gaelic: Càisg. En dus ook het Mandarijn Chinees: je hoort foe-chwoho-dziejèhè. Vrolijk klinkt als ‘kwajluh’, met de ‘u’ van ‘blut’.

Letterlijk vertaald: weer-leven-feest. Op de bijgaande stillevende foto heb ik de karakters op klassieke wijze onder elkaar gezet: het langste rijtje moet het eerst gelezen worden en dan het kortere rijtje links. Vooral over het huó-karakter valt iets te vertellen.

De linkerkant laat drie druppels water zien en het centrale rechterdeel een vierkant blokje voor mond en er wordt iets uitgestoken uit die mond naar boven. Dat kan dus alleen maar een tong zijn. Het Chinese woord voor tong is ‘shé’ met dit karakter: 舌. Drie druppels water op een tong is dus ‘leven’ en als je midden in een van de Noord-Chinese woestijnen staat, kun je je daar wel iets bij voorstellen. Zo kun je de betekenis van het karakter onthouden, maar de stap naar het woord, de uitspraak is in dit geval veel moeilijker: huó (chwoho, tweede toon). Misschien dat het rechterdeel shé ooit anders geklonken heeft en de verwijzing naar de uitspraak dus verloren gegaan is. Grappig is wel, dat ik bij mijn speurtocht rond dit karakter een oude betekenis vond: ‘het geluid van snelstromend water’. Nou, ook dit onderdeel van het Chinese begrip Pasen is toepasselijk: snelstromend water over de rand van de douchebak in dat hotel in Hong Kong.

Tenslotte: de eerste twee karakters van het Chinese Paaswoord, fù-huó worden ook gebruikt voor het werkwoord ‘reanimeren’. En zo is Pasen in China het re-animeerfeest.
Dat Chinezen überhaupt iets over Pasen te weten kwamen, moet toegeschreven worden aan de orde van de Jezuïeten, die al in de zestiende eeuw pogingen deden om Zuid-Oost-Azië tot het christendom te bekeren. Zo trok de Spaanse Jezuïet Juan Bautista Ribeira in 1568 vanaf de Portugese handelspost Macao het binnenland in zonder ook maar enige kennis van de taal, de cultuur en in zijn westers klofje van die tijd. Hij vertrouwde enkel op Gods genade, zo schreef hij later aan zijn overste. Ribeira bereikte helemaal niets, kreeg geen enkel contact met de bevolking en keerde na drie jaar diep teleurgesteld terug. Zijn conclusie was: als Gods genade niet hielp, dan was het hoog tijd voor soldaten. Twee Italiaanse Jezuïeten, Matteo Ricci en Michele Ruggieri deden in 1583 een tweede poging in de buurt van Macao. Zij kenden de taal en kleedden zich aanvankelijk als boeddhistische monniken. Zij maakten wel contact en werden vriendelijk ontvangen, maar waren later gedwongen om echt zijden Chinese gewaden te gaan dragen met speciale hoeden op om achterdocht bij de autoriteiten weg te nemen en te kunnen converseren in de betere kringen. Ze maakten zelfs gebruik van draagstoelen. Het christendom is nooit aangeslagen in China vanwege de enorme cultureel kloof die er gaapte.

De Amerikaanse sinoloog David Porter heeft de eerste goed gedocumenteerde ontmoetingen tussen Oost en West in de zestiende eeuw beschreven in zijn boek ‘Ídeographia, The Chinese Cipher in Early Modern Europe’ Daaraan heb ik ook de historische details ontleend.
David Porter, Ideographia, 2001, Stanford University Press, Stanford Californië, ISBN 0-8047-3203-5
Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, Yale University Press.

Wat is tijd?

“Als je ervan uitgaat dat de aarde van west naar oost draait, zodat de draaiing van de aarde als het ware wordt ingehaald en je terechtkomt in een land, waar de zon op macroniveau eerder opgaat, zodat het daar later is.”
Zo heb ik het neergeschreven in mijn dagboekaantekeningen van 15 april 2006 naar aanleiding van de vlucht Frankfurt-Hong Kong. Je vliegt naar het verre Oosten, naar China. Daar komt te zon veel eerder op, dus is het er veel later. Telkens als ik dit korte zinnetje lees en probeer te begrijpen, vallen mijn hersens in een knoop. Hoe kan het nu ergens later zijn, als er de zon net eerder opkomt? Je bent geneigd te denken: Dan moet het daar ook vroeger zijn natuurlijk. Wat een raar fenomeen is tijd eigenlijk?, dacht ik in het vliegtuig er gelijk achteraan en toen begreep ik er helemaal niets meer van.
Nu, weer ruim twee jaar ouder en wijzer, denk ik dat de clou in de richting zit waarin de aarde draait om zijn eigen as. De aarde draait in oostelijke richting, vandaar : ex oriente lux, in het oosten komt schijnbaar de zon op, niet omdat de zon in een soort zonnewagen rond de aarde draait of getrokken wordt met paarden, maar omdat de aarde zelf draait naar het oosten toe.
Oké, daar komt in China de zon op. Bij ons nog niet, want wij wonen veel verder naar het westen. Bij ons is het nog donker, maar vanwege de draairichting van de aarde komt de zon uiteindelijk ook onze kant op. Bij het eerste hanengekraai in onze contreien, staat de zon natuurlijk al veel hoger aan de hemel in China, omdat de aarde inmiddels onder de zon door is gedraaid en DUS is het daar later. De tijd van de dag wordt dus afgemeten aan de stand van de zon. En zo beschouwd is de tijd, die voortdurend verglijdt, niet meer dan het draaien van de aarde, waardoor de dag- en nachtzijde van onze planeet steeds achter elkaar aan jagen.
Er zijn ook prachtige foto’s vanuit de ruimte, waarin je scheiding tussen dag en nacht, de dageraad als een vlak van licht over de onbewolkte Sahara ziet trekken. Maar hoe komt het dan dat we ouder worden door het draaien van de aarde? Daarmee wordt toch alleen maar de tijd gemeten via de zonnestand, maar wat is de tijd zelf dan, afgezien van methodes om hem te meten? Ik weet het niet, het wezen van de tijd, maar mijn gevoel zegt, dat het alles met beweging te maken heeft. Per slot van rekening beweegt alles wat leeft en verslijt langzaam.

Hotel en zo

fàndiàn, 饭店 dat is het Chinese woord voor hotel, dat wil zeggen een groot hotel voor buitenlandse toeristen, zo’n hotel als wij hadden in Hong Kong, toen wij daar half april 2006 arriveerden. Je hoort: fan-tie-jèn, alle drie de lettergreepjes vrij snel uitgesproken op een soort strenge, bozige toon. Misschien eerder nog klinkend als fantjèn, waarbij de ‘t’ niet teveel mag spetteren, moet een zachte ‘t’ zijn. Dat zijn dus twee vierde tonen uit het Mandarijn achter elkaar, ook bekend als de snelle valtonen. Nu betekent de eerste lettergreep ‘fàn’ op zichzelf: gekookte rijst of maaltijd. En ‘diàn’ staat voor winkel, geen grote zaak, zoals een supermarkt, maar een middelgrote speciaalzaak. Letterlijk zegt de Chinees dus ‘eetwinkel’ als hij het over een groot hotel-restaurant heeft. En dan nu het schrijven. Wie de karakters wil begrijpen en vooral ook onthouden zal ze element voor element uit elkaar moeten halen en weer in elkaar zetten als legostenen. We beginnen vooraan, helemaal links. Het linkeronderdeel van het ‘fàn’-karakter ziet er zo uit: 饣. Het is eigenlijk de verkorte, abstracte versie van dit karakter: 食，dat de uitspraak ‘shì’ kent en voedsel betekent. 食 is hier verkort tot 饣om als radicaal te dienen, dat wil zeggen een linkerstukje van het karakter, dat in het algemeen de categorie van betekenissen aangeeft, waaronder datgene valt wat het gehele karakter aangeeft. De categorie is ‘ voedsel’. En dat 食- onderdeel kan weer nader ontleed worden in de betekenissen verzamelen (bovenkant) en rijst (onderkant). Kortom: verzamelde rijst is voedsel. Die voedselradicaal wordt nu tegen 反 opgeplakt. Dat karakter komt ook zelfstandig voor, laat pictografisch een hand 又 zien die tegen een steile klif leunt met als betekenis: omdraaien, zich verzetten tegen, in opstand komen. Het belangrijkste is echter de uitspraak: fǎn, dwz fan in een andere toon, maar wel fan. Die uitspraak geeft dus in de redeneertrant van de Chinese karakterontwerpers een aanwijzing over de uitspraak van het gehele karakter 饭. De linkerkant duidt dus de inhoudelijke categorie aan, waarin het gezochte woord moet vallen en het rechterdeel geeft een aanwijzing over de uitspraak. Het eindresultaat is: fàn met als betekenis maaltijd of gekookte rijst. Zo is het merendeel van de vele duizenden Chinese karakters opgebouwd. De tweede lettergreep ‘diàn’ 店laat qua afbeelding een schuur zien met een schoorsteentje op het dak en daaronder een staand streepje met een zijstreep 卜，gezet op een blokje 口. Dat blokje staat voor een mond en met de twee streepjes wordt een oud voorspellend orakelteken als barst in een bot weergegeven. Alles bij elkaar, zo leggen de Chinese schriftgeleerden komt het neer op een ‘waarzegger in een schuur’. Dat idee heeft zich in de loop van vele eeuwen ontwikkeld tot de betekenis ‘winkel’ . En naar een aanwijzing voor de uitspraak, de klank van het totaal kunnen we fluiten, want hoewel alle onderdelen ook als zelfstandige karakters voorkomen, komen ze nauwelijks in de buurt van de bedoelde uitspraak diàn. Mijn bron voor deze taalkundige informatie is, zoals eerder, Rick Harbaugh, ‘Chinese characters, A Genealogy and Dictionary’, Yale University Press, 1998, 18e druk. De foto boven toont de beide karakters van het woord ‘hotel’, door mij geschreven met mijn Chinese schrijfdoos, te zien op de achtergrond, om zo de te kleine druk te omzeilen.

Vliegveld

飞 (fēi) 机 (jī) 场 (chǎng)

Hallo,

Dit is het Chinese woord voor vliegveld of luchthaven. Zo klinkt het: feej-dzjie-tsjahang. Jammer genoeg krijg ik de karakters niet opgeblazen en inkten ze een beetje dicht. Als dat zo blijft, zal ik u niet meer aan de kop zeuren over karakters op deze manier.
In het eerste karakter zien Chinese, schrijvende mensen een vliegende vogel. Het karakter is sinds 1953 enigszins simpeler gemaakt.
Het tweede karakter is het algemene Chinese woord voor machine of apparaat. Als pictogram is het moeilijk uit te leggen, omdat de rechterkant van deze combinatie door een totaal ander onderdeel is vervangen in 1953. Een en twee samen: vliegmachine.
Het derde karakter laat aan de linkerkant het karakteronderdeel zien, dat wanneer het solo voorkomt ‘aarde, grond’ betekent. De vereenvoudiging van ’53 heeft aan de rechterkant het zonne-onderdeel 日 boven de kromme lijnen vervangen door twee nietszeggende streepjes. De rechterkant betekende als pictogram oorspronkelijk: het zonnetje schijnt met stralen door de wolken. Alles bij elkaar ziet men pictografisch: grond, door de zon beschenen. Dat leidt tot de huidige betekenis : open ruimte, open veld, veld. Alleen die uitspraak. Daarvoor hebben we in het westen geen enkel, maar dan ook geen enkel aanknopingspunt of een afleidingsmogelijkheid. Hier blijft ons enkel de geheugenoefening!
Mijn bron voor deze volstrekt overbodige taalkundige informatie, die geen hond zal lezen, omdat honden nu eenmaal niet kunnen lezen is het voortreffelijke boek van Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, 18e druk, 1998, uitgegeven door Yale University Press, New Haven, Connecticut, VS, ISBN 0-966-0750-0-5 en door de Han Lu uitgeverij in Taipei, Taiwan. Het boek is ook te raadplegen op http://www.zhongwen.com/. Uitgangspunt is steeds het niet vereenvoudigde, traditionele karakter. Ongeveer tweeduizend Chinese karakters zijn vereenvoudigd voor gebruik op het vasteland.