hoe lang en hoe ver: Bunter in de tropen XII

woensdag 25 januari 2012

Bunter in de tropen XII

De Costaricaanse jungle is adembenemend. Foto BUNTER

Schildpadbaby's de
branding in helpen

De toegang tot ons nieuwe lustoord Samoa Lodge. Foto Bunter

Tortuega op de porch van huisje nummer 5 Samoa Lodge, 20.37 uur, vrijdag 14 november 2008.

Er is hier zoveel concurrerend leven. De eerste helft van elke nacht zoemt en piept het van de cicaden en de kikkertjes. Er zijn gevaarlijke dieren en insecten en giftige spinnen en slangen. En toch is de huidige mens (Homo sapiens sapiens) in het Afrikaanse regenwoud ontstaan. Een vreemde gedachte bij een bezoek aan de tropen.

De maan is vol, de hemel nauwelijks bewolkt. Alle schildpadtoers zijn afgeblazen bij gebrek aan schildpadden en bij gebrek aan uitkomende eieren. Okee: minder vermoeienis in plaats van van 22.00 tot 24.00 uur op het strand te lopen, kunnen we vroeg naar bed voor een vroege ochtend. Vertrek per boot om 06.00 uur!

Samoa Lodge, Tortuego, zaterdag 15 november 2008, 18.00 uur, op de porch voor lodge 5.
Ik begin dit verslag met het laatstgebeurde. Onze ontdekking van 5 tot 10 baby’s van groene zeeschildpadjes op het strand bij Tortuego die dankzij ons allemaal de branding en de zee gehaald hebben. We zagen ze op de terugweg van onze junglewandeling met Andrés, omdat er een aantal toeristen en localo’s op het strand op ongeveer vijf meter van de branding naar de grond stonden te kijken. We schoten allemaal in een draf en waren nog op tijd om de laatste misschien zeven achterblijvers van een nest van 120 baby’s over het natte en droge zand te zien rennen recht naar de zee.
============================================================
In de marge:

Blazen en
knijpen

Zet hem op kleintje!! Foto BUNTER

Drie of vier van de schildpadbaby’s liggen doodstil en bewegingsloos op het natte zand. Dood? Neen, zegt een oudere man: een hond is op ze afgekomen. Ze zijn geschrokken en gedesoriënteerd. Hij pakt ze op en blaast op hun ogen en hun snuitje en soms knijpt hij op hun schild en hun kleine lijfje als een soort hartmassage. Hij krijgt ze weer aan de gang en ook zij halen onder luid gejuich de branding van de warme zee.

============================================================

Het was alsof het zo had moeten zijn, want bij de ingang van ons nationale park werd ons te verstaan gegeven dat de normale, gebruikelijke wandeling door teveel regenval en teveel modder absoluut niet kon doorgaan. We mochten alleen een stukje parallel aan de zee en aan het strand lopen ongeveer 30 tot 50 meter diep het woud in over een breed pad. En dat bracht mij ertoe Andrés te vragen of we over het strand konden teruglopen. Okee, eerst zagen we alleen maar lege eierkuilen met doppen erin en een hoop sporen op een rijtje en ongeveer honderd meter voor de afslag naar het dorp toch nog BINGO! Ine maakte een filmpje van de laatste twee snelle kruipertjes van 1 minuut 30 sec. Op de achtergrond hoor je mij ‘Árriba, arriba, Henry, Henry’ schreeuwen. Toch weer een piekmoment van deze reis en 3000 colones fooi voor Andrés.

En daar gaat weer een van de dappere baby's de wereldzee op Foto BUNTER

De ingang van het bladsnijdernest: gewoon een gaatje in het pad. Foto BUNTER

In het woud vanaf 15.00 tot 16.15 uur zagen we niet zoveel. We maakten kennis met de achterafkrottenstraatjes van het dorp. We zagen wevervogels van heel dichtbij. In Costa Rica worden ze Montezuma genoemd. De vuurrode Tanager op het grasveld, omzoomd door klapperbomen, leek op een forse kolibrie. We zagen ook een pikzwarte sprinkhaan van minstens 5 tot 7 centimeter langs het pad en twee lange processies van bladsnijdermieren en een nest in en gladde ronde aardhoop met een eigroot gat erin.

Gewoon over het bospas of steil tegen een stammetje op. Bladsnijders zijn altijd on the move. Foto Bunter

De sprinkhaan heeft rode vleugels, zei Andrés. Hij probeerde hem te pakken, maar dat ging niet. Het beest sprong weg, vloog niet. We mochten termieten eten uit een afgevallen donkerbruin boomnest. Hele kleine, beige beestjes met een chocolade kopje. Ze zouden naar wortels smaken, maar dat proefde ik niet. De amandelboom met hier en daar in zijn kroon vol glanzend groen blad een vuurrood bladrozet en af en toe een geel blad. Ik raapte ergens een vrucht op. We zagen ook in het struikgewas aan de landzijde een Manakin met witte hals (Manacus candei), een vogel waarvan de mannetjes baltsdansen voor de ♀♀ en dan kiest ze. Deze vogel was veraf, maar tenslotte kwam de Crested Guan of Penelope purpurescens hippend op een tak op tien meter rechts voor mijn kijkertje met en felrode keelzak. Volgens A. zou het de Crax rubra zijn of de Great Curassouw, maar die heeft een geel balletje op de neus en geen rode keelzak. Dat is een soort zwarte boskip.

Op bloemen raak ik nooit uitgekeken. Foto BUNTER

Om 06.00 uur ‘s ochtends zaten we al in de boot naar het reservaat en we voeren tot 08.00 uur via steeds smallere kanalen redelijk diep de secundaire jungle in. De boomkap en het vangen van schildpadden is hier gelukkig op tijd gestopt in de jaren zestig. Deze canaltour was ook met Andrés. Veel te zien. Hier komt alles achter elkaar: grote, witte Habenaria-orchidee op boomstam, Boom met dikke bruine bolvruchten en de bloei van die boom. Je kunt er vermageringsthee van zetten, zegt Andrés. Toekans in de vlucht. Ver weg.

Een apepatertje in het struweel boven ons. Foto BUNTER

Zouden de dino's echt zijn uitgestorven? Foto BUNTER

We moeten 5.500 colones p.p. toegang tot het nationaal park betalen. Geen geld bij ons. De goede Ard schiet 6 mensen voor. Spinaapje van heel dichtbij. Ik zie hem bladeren zoeken en eten. Tortuega is 28.000 hectare groot en is in 1870 begonnen, zegt Andrés. Drie ara’s vliegen over aan de overkant. De snelheid moet nu terug tot 5 kilometer per uur. Hoera! Twee heel donkergroene ibissen vliegen op en weg. We zien vier jacana’s, meerkoetjes zeg maar, over de waterhyacinten lopen. Twee kuikens, twee ouderen. Andrés krijgt een tip van een voorbijvarende collega. Op dit punt is het erg druk op het water. Boven, hoog in een boom ligt een miereneter op een dikke tak. Hij is beige en in het midden donker of zwart. Ik snap nu waarom hij familie is van en luiaard. Het is eigenlijk een mierenetende luiaard. Hij beweegt zijn kop en zijn oren worden zichtbaar. Tenslotte de otter als een grijze streep over het water, net een rechte slang en op een stuk of vijf plekken groepen kapucijnaapjes in de bomen boven het water. We kunnen heel dichtbij komen en zien verschillende diertjes heel duidelijk. Eentje poseert er zelfs.

Een gemakkelijk zoekplaatje: de miereneter ligt in het midden op de dikke tak. Foto BUNTER

De familie tropisch waterhoen, aangenaam. Foto BUNTER

Nog twee dingen voor vandaag. Aan de andere kant van het pad langs onze portica staat een zwaarbebeladerde boom. Er staat een bordje bij: Syzygium Malacense – Malay Apple, Manzana de Agno, Maleise appel of Waterappel. Onder de boom ligt een tapijt van paarse sprietjes of draadjes. Ik zie al snel dat het meeldraden zijn. Bloemen zijn van buitenaf nergens te zien. Ze blijken diep in het gebladerte met groepjes bij elkaar te bloeien als dikke, roze roosjes. Er kruipen heel grote, zwarte bijen of hommels overheen ter bestuiving. Een vies gezicht per kijkertje.

Het laatste: in de eetzaal – het eten per buffet is goed hier: kip draadjesvlees, groentesalades en brood - en na het avondeten zit er plotseling een grote, groene sprinkhaan op het tafellaken. De kleur is helemaal die van een sabeltje. Ik pest het beest en beetje met een vork en daar vliegt hij op Ine haar rug met snel bewegende vliesdunne vleugeltjes. Ik griezel daar enorm van en ren rillend weg tot verbazing van de tafelgenoten. Daar gaat mijn image als tropenspecialist. Aha!

Een groene sprinkhaan op tafel, alleen griezelig als hij/zij gaat vliegen. Foto BUNTER

Nog een klein stukje, kleintje. Foto BUNTER

En nu komt het mooiste: de schildpadexpeditie van morgenvroeg 05.00 uur mag niet doorgaan van de parkautoriteiten. Wij zijn de enigen die de schildpadjes gezien hebben. Zuur voor Marcha, onze reisleidster.

Bunter

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Welkom, welkom, lieve mensen: lees en huiver (van genoegen, natuurlijk

Pasen op zijn Chinees

复(fù)活(huó)节(jié) 快(kuài)乐(lè)
Vrolijk Pasen staat hierboven in het Chinees en met deze mooie wens, die wel erg laat komt dit jaar met die extreem vroege Pasen op 23 maart, verwijs ik natuurlijk naar de natte Paaswake die mijn vrouw en ik in 2006 meemaakten in ons hotel in Hong Kong. Het is nog steeds geen uitgemaakte zaak: was de waterafvoer van de douche inderdaad te krap of heb ik te lang die toepasselijke aria gezongen uit ’Das Land des Lächelns’ van Franz Léhar, een van de lievelingsoperettes van mijn moeder zaliger over China, het land van de glimlach?

Pesach, Pascha, Pasqua, Paques, Pasen, Easter, Ostern en ga zo maar door: elke taal heeft een naam voor dit centrale mysteriefeest van het christendom. Zelfs het Baskisch: Basko. En het Schotse Gaelic: Càisg. En dus ook het Mandarijn Chinees: je hoort foe-chwoho-dziejèhè. Vrolijk klinkt als ‘kwajluh’, met de ‘u’ van ‘blut’.

Letterlijk vertaald: weer-leven-feest. Op de bijgaande stillevende foto heb ik de karakters op klassieke wijze onder elkaar gezet: het langste rijtje moet het eerst gelezen worden en dan het kortere rijtje links. Vooral over het huó-karakter valt iets te vertellen.

De linkerkant laat drie druppels water zien en het centrale rechterdeel een vierkant blokje voor mond en er wordt iets uitgestoken uit die mond naar boven. Dat kan dus alleen maar een tong zijn. Het Chinese woord voor tong is ‘shé’ met dit karakter: 舌. Drie druppels water op een tong is dus ‘leven’ en als je midden in een van de Noord-Chinese woestijnen staat, kun je je daar wel iets bij voorstellen. Zo kun je de betekenis van het karakter onthouden, maar de stap naar het woord, de uitspraak is in dit geval veel moeilijker: huó (chwoho, tweede toon). Misschien dat het rechterdeel shé ooit anders geklonken heeft en de verwijzing naar de uitspraak dus verloren gegaan is. Grappig is wel, dat ik bij mijn speurtocht rond dit karakter een oude betekenis vond: ‘het geluid van snelstromend water’. Nou, ook dit onderdeel van het Chinese begrip Pasen is toepasselijk: snelstromend water over de rand van de douchebak in dat hotel in Hong Kong.

Tenslotte: de eerste twee karakters van het Chinese Paaswoord, fù-huó worden ook gebruikt voor het werkwoord ‘reanimeren’. En zo is Pasen in China het re-animeerfeest.
Dat Chinezen überhaupt iets over Pasen te weten kwamen, moet toegeschreven worden aan de orde van de Jezuïeten, die al in de zestiende eeuw pogingen deden om Zuid-Oost-Azië tot het christendom te bekeren. Zo trok de Spaanse Jezuïet Juan Bautista Ribeira in 1568 vanaf de Portugese handelspost Macao het binnenland in zonder ook maar enige kennis van de taal, de cultuur en in zijn westers klofje van die tijd. Hij vertrouwde enkel op Gods genade, zo schreef hij later aan zijn overste. Ribeira bereikte helemaal niets, kreeg geen enkel contact met de bevolking en keerde na drie jaar diep teleurgesteld terug. Zijn conclusie was: als Gods genade niet hielp, dan was het hoog tijd voor soldaten. Twee Italiaanse Jezuïeten, Matteo Ricci en Michele Ruggieri deden in 1583 een tweede poging in de buurt van Macao. Zij kenden de taal en kleedden zich aanvankelijk als boeddhistische monniken. Zij maakten wel contact en werden vriendelijk ontvangen, maar waren later gedwongen om echt zijden Chinese gewaden te gaan dragen met speciale hoeden op om achterdocht bij de autoriteiten weg te nemen en te kunnen converseren in de betere kringen. Ze maakten zelfs gebruik van draagstoelen. Het christendom is nooit aangeslagen in China vanwege de enorme cultureel kloof die er gaapte.

De Amerikaanse sinoloog David Porter heeft de eerste goed gedocumenteerde ontmoetingen tussen Oost en West in de zestiende eeuw beschreven in zijn boek ‘Ídeographia, The Chinese Cipher in Early Modern Europe’ Daaraan heb ik ook de historische details ontleend.
David Porter, Ideographia, 2001, Stanford University Press, Stanford Californië, ISBN 0-8047-3203-5
Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, Yale University Press.

Wat is tijd?

“Als je ervan uitgaat dat de aarde van west naar oost draait, zodat de draaiing van de aarde als het ware wordt ingehaald en je terechtkomt in een land, waar de zon op macroniveau eerder opgaat, zodat het daar later is.”
Zo heb ik het neergeschreven in mijn dagboekaantekeningen van 15 april 2006 naar aanleiding van de vlucht Frankfurt-Hong Kong. Je vliegt naar het verre Oosten, naar China. Daar komt te zon veel eerder op, dus is het er veel later. Telkens als ik dit korte zinnetje lees en probeer te begrijpen, vallen mijn hersens in een knoop. Hoe kan het nu ergens later zijn, als er de zon net eerder opkomt? Je bent geneigd te denken: Dan moet het daar ook vroeger zijn natuurlijk. Wat een raar fenomeen is tijd eigenlijk?, dacht ik in het vliegtuig er gelijk achteraan en toen begreep ik er helemaal niets meer van.
Nu, weer ruim twee jaar ouder en wijzer, denk ik dat de clou in de richting zit waarin de aarde draait om zijn eigen as. De aarde draait in oostelijke richting, vandaar : ex oriente lux, in het oosten komt schijnbaar de zon op, niet omdat de zon in een soort zonnewagen rond de aarde draait of getrokken wordt met paarden, maar omdat de aarde zelf draait naar het oosten toe.
Oké, daar komt in China de zon op. Bij ons nog niet, want wij wonen veel verder naar het westen. Bij ons is het nog donker, maar vanwege de draairichting van de aarde komt de zon uiteindelijk ook onze kant op. Bij het eerste hanengekraai in onze contreien, staat de zon natuurlijk al veel hoger aan de hemel in China, omdat de aarde inmiddels onder de zon door is gedraaid en DUS is het daar later. De tijd van de dag wordt dus afgemeten aan de stand van de zon. En zo beschouwd is de tijd, die voortdurend verglijdt, niet meer dan het draaien van de aarde, waardoor de dag- en nachtzijde van onze planeet steeds achter elkaar aan jagen.
Er zijn ook prachtige foto’s vanuit de ruimte, waarin je scheiding tussen dag en nacht, de dageraad als een vlak van licht over de onbewolkte Sahara ziet trekken. Maar hoe komt het dan dat we ouder worden door het draaien van de aarde? Daarmee wordt toch alleen maar de tijd gemeten via de zonnestand, maar wat is de tijd zelf dan, afgezien van methodes om hem te meten? Ik weet het niet, het wezen van de tijd, maar mijn gevoel zegt, dat het alles met beweging te maken heeft. Per slot van rekening beweegt alles wat leeft en verslijt langzaam.

Hotel en zo

fàndiàn, 饭店 dat is het Chinese woord voor hotel, dat wil zeggen een groot hotel voor buitenlandse toeristen, zo’n hotel als wij hadden in Hong Kong, toen wij daar half april 2006 arriveerden. Je hoort: fan-tie-jèn, alle drie de lettergreepjes vrij snel uitgesproken op een soort strenge, bozige toon. Misschien eerder nog klinkend als fantjèn, waarbij de ‘t’ niet teveel mag spetteren, moet een zachte ‘t’ zijn. Dat zijn dus twee vierde tonen uit het Mandarijn achter elkaar, ook bekend als de snelle valtonen. Nu betekent de eerste lettergreep ‘fàn’ op zichzelf: gekookte rijst of maaltijd. En ‘diàn’ staat voor winkel, geen grote zaak, zoals een supermarkt, maar een middelgrote speciaalzaak. Letterlijk zegt de Chinees dus ‘eetwinkel’ als hij het over een groot hotel-restaurant heeft. En dan nu het schrijven. Wie de karakters wil begrijpen en vooral ook onthouden zal ze element voor element uit elkaar moeten halen en weer in elkaar zetten als legostenen. We beginnen vooraan, helemaal links. Het linkeronderdeel van het ‘fàn’-karakter ziet er zo uit: 饣. Het is eigenlijk de verkorte, abstracte versie van dit karakter: 食，dat de uitspraak ‘shì’ kent en voedsel betekent. 食 is hier verkort tot 饣om als radicaal te dienen, dat wil zeggen een linkerstukje van het karakter, dat in het algemeen de categorie van betekenissen aangeeft, waaronder datgene valt wat het gehele karakter aangeeft. De categorie is ‘ voedsel’. En dat 食- onderdeel kan weer nader ontleed worden in de betekenissen verzamelen (bovenkant) en rijst (onderkant). Kortom: verzamelde rijst is voedsel. Die voedselradicaal wordt nu tegen 反 opgeplakt. Dat karakter komt ook zelfstandig voor, laat pictografisch een hand 又 zien die tegen een steile klif leunt met als betekenis: omdraaien, zich verzetten tegen, in opstand komen. Het belangrijkste is echter de uitspraak: fǎn, dwz fan in een andere toon, maar wel fan. Die uitspraak geeft dus in de redeneertrant van de Chinese karakterontwerpers een aanwijzing over de uitspraak van het gehele karakter 饭. De linkerkant duidt dus de inhoudelijke categorie aan, waarin het gezochte woord moet vallen en het rechterdeel geeft een aanwijzing over de uitspraak. Het eindresultaat is: fàn met als betekenis maaltijd of gekookte rijst. Zo is het merendeel van de vele duizenden Chinese karakters opgebouwd. De tweede lettergreep ‘diàn’ 店laat qua afbeelding een schuur zien met een schoorsteentje op het dak en daaronder een staand streepje met een zijstreep 卜，gezet op een blokje 口. Dat blokje staat voor een mond en met de twee streepjes wordt een oud voorspellend orakelteken als barst in een bot weergegeven. Alles bij elkaar, zo leggen de Chinese schriftgeleerden komt het neer op een ‘waarzegger in een schuur’. Dat idee heeft zich in de loop van vele eeuwen ontwikkeld tot de betekenis ‘winkel’ . En naar een aanwijzing voor de uitspraak, de klank van het totaal kunnen we fluiten, want hoewel alle onderdelen ook als zelfstandige karakters voorkomen, komen ze nauwelijks in de buurt van de bedoelde uitspraak diàn. Mijn bron voor deze taalkundige informatie is, zoals eerder, Rick Harbaugh, ‘Chinese characters, A Genealogy and Dictionary’, Yale University Press, 1998, 18e druk. De foto boven toont de beide karakters van het woord ‘hotel’, door mij geschreven met mijn Chinese schrijfdoos, te zien op de achtergrond, om zo de te kleine druk te omzeilen.

Vliegveld

飞 (fēi) 机 (jī) 场 (chǎng)

Hallo,

Dit is het Chinese woord voor vliegveld of luchthaven. Zo klinkt het: feej-dzjie-tsjahang. Jammer genoeg krijg ik de karakters niet opgeblazen en inkten ze een beetje dicht. Als dat zo blijft, zal ik u niet meer aan de kop zeuren over karakters op deze manier.
In het eerste karakter zien Chinese, schrijvende mensen een vliegende vogel. Het karakter is sinds 1953 enigszins simpeler gemaakt.
Het tweede karakter is het algemene Chinese woord voor machine of apparaat. Als pictogram is het moeilijk uit te leggen, omdat de rechterkant van deze combinatie door een totaal ander onderdeel is vervangen in 1953. Een en twee samen: vliegmachine.
Het derde karakter laat aan de linkerkant het karakteronderdeel zien, dat wanneer het solo voorkomt ‘aarde, grond’ betekent. De vereenvoudiging van ’53 heeft aan de rechterkant het zonne-onderdeel 日 boven de kromme lijnen vervangen door twee nietszeggende streepjes. De rechterkant betekende als pictogram oorspronkelijk: het zonnetje schijnt met stralen door de wolken. Alles bij elkaar ziet men pictografisch: grond, door de zon beschenen. Dat leidt tot de huidige betekenis : open ruimte, open veld, veld. Alleen die uitspraak. Daarvoor hebben we in het westen geen enkel, maar dan ook geen enkel aanknopingspunt of een afleidingsmogelijkheid. Hier blijft ons enkel de geheugenoefening!
Mijn bron voor deze volstrekt overbodige taalkundige informatie, die geen hond zal lezen, omdat honden nu eenmaal niet kunnen lezen is het voortreffelijke boek van Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, 18e druk, 1998, uitgegeven door Yale University Press, New Haven, Connecticut, VS, ISBN 0-966-0750-0-5 en door de Han Lu uitgeverij in Taipei, Taiwan. Het boek is ook te raadplegen op http://www.zhongwen.com/. Uitgangspunt is steeds het niet vereenvoudigde, traditionele karakter. Ongeveer tweeduizend Chinese karakters zijn vereenvoudigd voor gebruik op het vasteland.