hoe lang en hoe ver: Bunter in de tropen XVII

donderdag 16 mei 2013

Bunter in de tropen XVII

Een blik over een kleine baai langs de kust van Bocas del Toro, de stierenbekken. Foto BUNTER

Loos brandalarm

in een lege kamer,

Regen, regen en weer

kreeftensoep

Donderdag 20 november 2008; op de zolder van Don Chicho voor de laatste nacht in de kotjes 21.15 uur.

Deze donderdag is heel vroeg begonnen. Met het afgaan van een vals brandalarm in kamer 46 waar niemand slaapt. De hele zoldergang staat in no time in pyjama c.q. ponnetje c.q. babydoll en iedereen heeft schik. Pieter van Britt gaat op zoek naar het hotelmanagement en weet een forse zwarte man op te snorren die na een kwartier aankomt met de verkeerde sleutelbos. Intussen is het hoge, doordringende gepiep achter de deur al een paar keer gestopt en weer begonnen.

Ik benoem mij zelf tot jury van de Summum leukste-pyjama-competitie en wijs Solange van Arjen unaniem aan tot winnares in haar dunne, roodwitgestreepte en strakke slaapuitfit. Bovendien kunnen we nu de roodwitte zebra toevoegen aan onze lijst van nieuw ontdekte wilde dieren in de tropen. Van harte proficiat, lieve Solange, deze vermelding in dit dagboek is je prijs. Bij de pyjamacompetitie blijkt dat Ine haar limoengroene pyjamajasje links aan heeft met diverse etiketten aan de buitenkant. Dat levert helaas zeer weinig punten op!

Kamer 46 blijkt van Marcha onze reisbegeleidster te zijn. Zij is niet in het hotel aanwezig, omdat ze bij een vriendin op het eiland slaapt. Ze schaamt zich daarvoor, omdat ze ’s nachts eigenlijk bij de groep hoort te blijven voor onvoorziene gevallen, ziekte enz. Im Falle eines Falles, zegt de Pruis. Absoluut niemand valt haar hard, maar ze nam wel een risico!

Kijk, zo doe je dat bij herhaald vals alarm: afrukken die rookmelder!! Foto BUNTER

Intussen heeft Osmin – aan deze operafiguur annex harembewaker uit Mozarts ‘Entführung aus dem Serail’ doet de hotelgedienstige mij denken – de deur met een tweede sleutelbos geopend. Hij trekt de opnieuw zwijgende brandmelder bruusk van het plafond en als het ronde, witte, plastic doosje opnieuw begint te loeien, verwijdert hij de batterij. Rust keert weer op onze eilandzolder. Iedereen zweeft in pyjama terug zijn of haar kamer op en begeeft zich opnieuw ter ruste. Een vals brandalarm is het omgekeerde van een black-out. We vervallen dus van het ene uiterste in het andere. Het valt ons nu op, dat op deze houten zolder nog maar 1 functionerend rookalarm is en wel op de overloop, waar ik nu zit. Op alle kamers in de gang zijn alle alarmdoosjes afgerukt.

Deze drie foto's geven een indruk van onze krappe behuizing op de zolder van Don Chicho op Bocas del Toro voor de kust van Panama. Links in rood de noodverlichting bij stroomuitval, in het midden het 'riante' schijthuisje, zoals ze dat bij ons nu eenmaal noemen en rechts is de plek van de airco zichtbaar aan het witte streepje boven het hoofdeinde aan de rechterkant. Vandaaruit bliezen de hele nacht koude winden over mijn moede lijf. Foto's BUNTER

We slapen door na het brandalarm, wonderbaarlijk, en zelfs uit tot half negen. We ontbijten op het aanlegsteigertje van Lilly’s restaurant in het lekkere straatje van Bocas del Toro. Ine met een vegetarische omelet en ik met een moot Red Snapper in Caraïbische kruiderij met een plat broodje erbij. Ik heb niet met vis ontbeten sinds de kippers van het Britse ontbijt van de Nato-oefening Certain Strike bij Hannover in de kazerne Ostenholz, waar het Allied Press Information Centre gevestigd was onder commando van full colonel Beaugnez. We betalen Lilly 12$.

Het regent nog steeds vandaag, maar niet heftig, wel gestaag. We bezoeken de panaderia voor vier heerlijke ananasflapjes van de Chinese mevrouw die vriendelijk lacht op mijn begroeting: zao3chang4hao3tai4tai! 早上好，太太！, Goede morgen, mevrouw! Geweldig hier wat Chinees kwijt te kunnen. Bijna alle voedselzaakjes langs de Mainstreet blijken in handen van Chinese mensen. Ine las dat dat nakomelingen zijn van Chinese spoorwegarbeiders aan de grote O-West-spoorlijn in Amerika (V.S.). Zij zijn bijna allemaal weggepest door de Ammies en hebben hun heil zuidelijker gezocht. Terug naar de kamer voor de 'boots' en de poncho en dan op weg om ons dorp heen dat eigenlijk op een kaap of schiereiland van Isla Colón ligt. Over een 1,7 kilometer lange dam bereiken we langs de ‘morgue’ en het kerkhof met veel verweerde naamborden, het grotere Colón dat vooral agrarisch blijkt.

Een toevallige ontmoeting op weg naar de onbereikbare Bocas: een gaucho op een met touw en snoer getuigde merrie met haar veulen bij zich. Foto BUNTER

Eerst passeren we nog het Smithonian Institute for tropical Research (ze doen ook opgravingen), maar dat is pas om 15.00 uur open voor rondleidingen en publiek. Ook is er links van de weg een private (privé) botanische tuin, maar die is enkel op maandag en vrijdag open en verder op afspraak. We roepen de tuinman aan (lastima), maar die doet niets voor ons. Ach, de bermen op dit eiland zijn botanisch genoeg voor mij.

Het is niet zo heel lang geleden hoor, dat in ons eigen Europa de wegen er ook zo uitzagen. Toen betaalden we wel nog de tiende penning of tienden, dat is precies tien procent belasting. Te voet gaat het nog als je goed oplet, maar met de auto (zie links beneden), Ojojojojoj. Foto BUNTER

Ik vind prachtige witte lelies met smalle, lange blaadjes en lange meeldraden, opstijgend uit een lichtgroen Clivia-achtig bladrozet. Ik zie veel witte sterbloemetjes met een hele lange bloembuis en een orchideeachtige bloembladschikking zonder lip. Ik zag dezelfde bloemen bij de waterval van Gustavo. Ik zag ook apenbroodbomen met hun grote eikenbladeren en groene kogelvruchten en de bomen met ‘rommedoe’-vruchten (wit met bruine domino-ogen) die de Bribrimedicijnman ons demonstreerde. Er waren ook gele boterbloemen met een Oenothera-achtige lange doosvrucht (Teunisbloem). Enfin: fuck dus off met je botanische tuintje.

We liepen nog een stuk de middenweg van Colón op, maar het land bleef agrarisch. Later hoorden we van mensen van onze groep die per taxi op weg naar de noordpunt waren gegaan, dat ze die niet hadden kunnen bereiken omdat er te veel water op de weg stond door de regen, maar dat er wel verderop meer echte natuur was. Soit.

Terug bij de bank en de complete vuilnisbelt slaan we – het is intussen helemaal droog geworden en zelfs tropisch vochtig benauwd en ook weer gaan druppelen – de weg naar de resorts en de playas in en landen bij resort Playa Tortuga.

Het plaatselijke vuilnisbeltje van Bocas. Foto BUNTER

We hebben geen bandjes, maar mogen toch in de eetzaal lunchen. Een prachtig complex. Een sandwich ham-kaas met papas fritas voor elk en café con leche en thee voor 16,50 $. Valt mee. Dan hobbelen we weer terug over de dam tussen Colón en Bocas en laten de echte Bocas ongezien. Dat zijn de ‘stierenmonden’ op een klein vogeleilandje aan de noordkust van Isla Colón, waar twee langwerpige gaten in de rotswand geslepen zijn door de zee. We kregen er een mooie foto van in de Bribriwinkel. Lekker geslapen op de bank met een dubbel uit een andere stoel gebietst kussen en dan om ½ 7 naar El Limbo on the Sea opnieuw voor de soep met halve kreeft. Nog beter dan de eerste keer. Ine neemt een vegetarische salade. We krijgen cocktails en rum en komen op 27$ uit met thee na. Intussen zijn Pieter en Adrie, Solange en Arjen en Ria M. gepasseerd. De dolfijnentrip was een succes, horen we, en het snorkelen iets minder door de stroming. 22.35 uur Basta!

BUNTER

Neem aan het slot van donderdag 20 november 2008 in Panama een lekker stukje Bri-bri-chocolade van Bunter. Speciaal toebereid om als proviand mee te nemen. Smelt niet en geeft heel veel energie bij tropisch regenweer. Foto BUNTER

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Welkom, welkom, lieve mensen: lees en huiver (van genoegen, natuurlijk

Pasen op zijn Chinees

复(fù)活(huó)节(jié) 快(kuài)乐(lè)
Vrolijk Pasen staat hierboven in het Chinees en met deze mooie wens, die wel erg laat komt dit jaar met die extreem vroege Pasen op 23 maart, verwijs ik natuurlijk naar de natte Paaswake die mijn vrouw en ik in 2006 meemaakten in ons hotel in Hong Kong. Het is nog steeds geen uitgemaakte zaak: was de waterafvoer van de douche inderdaad te krap of heb ik te lang die toepasselijke aria gezongen uit ’Das Land des Lächelns’ van Franz Léhar, een van de lievelingsoperettes van mijn moeder zaliger over China, het land van de glimlach?

Pesach, Pascha, Pasqua, Paques, Pasen, Easter, Ostern en ga zo maar door: elke taal heeft een naam voor dit centrale mysteriefeest van het christendom. Zelfs het Baskisch: Basko. En het Schotse Gaelic: Càisg. En dus ook het Mandarijn Chinees: je hoort foe-chwoho-dziejèhè. Vrolijk klinkt als ‘kwajluh’, met de ‘u’ van ‘blut’.

Letterlijk vertaald: weer-leven-feest. Op de bijgaande stillevende foto heb ik de karakters op klassieke wijze onder elkaar gezet: het langste rijtje moet het eerst gelezen worden en dan het kortere rijtje links. Vooral over het huó-karakter valt iets te vertellen.

De linkerkant laat drie druppels water zien en het centrale rechterdeel een vierkant blokje voor mond en er wordt iets uitgestoken uit die mond naar boven. Dat kan dus alleen maar een tong zijn. Het Chinese woord voor tong is ‘shé’ met dit karakter: 舌. Drie druppels water op een tong is dus ‘leven’ en als je midden in een van de Noord-Chinese woestijnen staat, kun je je daar wel iets bij voorstellen. Zo kun je de betekenis van het karakter onthouden, maar de stap naar het woord, de uitspraak is in dit geval veel moeilijker: huó (chwoho, tweede toon). Misschien dat het rechterdeel shé ooit anders geklonken heeft en de verwijzing naar de uitspraak dus verloren gegaan is. Grappig is wel, dat ik bij mijn speurtocht rond dit karakter een oude betekenis vond: ‘het geluid van snelstromend water’. Nou, ook dit onderdeel van het Chinese begrip Pasen is toepasselijk: snelstromend water over de rand van de douchebak in dat hotel in Hong Kong.

Tenslotte: de eerste twee karakters van het Chinese Paaswoord, fù-huó worden ook gebruikt voor het werkwoord ‘reanimeren’. En zo is Pasen in China het re-animeerfeest.
Dat Chinezen überhaupt iets over Pasen te weten kwamen, moet toegeschreven worden aan de orde van de Jezuïeten, die al in de zestiende eeuw pogingen deden om Zuid-Oost-Azië tot het christendom te bekeren. Zo trok de Spaanse Jezuïet Juan Bautista Ribeira in 1568 vanaf de Portugese handelspost Macao het binnenland in zonder ook maar enige kennis van de taal, de cultuur en in zijn westers klofje van die tijd. Hij vertrouwde enkel op Gods genade, zo schreef hij later aan zijn overste. Ribeira bereikte helemaal niets, kreeg geen enkel contact met de bevolking en keerde na drie jaar diep teleurgesteld terug. Zijn conclusie was: als Gods genade niet hielp, dan was het hoog tijd voor soldaten. Twee Italiaanse Jezuïeten, Matteo Ricci en Michele Ruggieri deden in 1583 een tweede poging in de buurt van Macao. Zij kenden de taal en kleedden zich aanvankelijk als boeddhistische monniken. Zij maakten wel contact en werden vriendelijk ontvangen, maar waren later gedwongen om echt zijden Chinese gewaden te gaan dragen met speciale hoeden op om achterdocht bij de autoriteiten weg te nemen en te kunnen converseren in de betere kringen. Ze maakten zelfs gebruik van draagstoelen. Het christendom is nooit aangeslagen in China vanwege de enorme cultureel kloof die er gaapte.

De Amerikaanse sinoloog David Porter heeft de eerste goed gedocumenteerde ontmoetingen tussen Oost en West in de zestiende eeuw beschreven in zijn boek ‘Ídeographia, The Chinese Cipher in Early Modern Europe’ Daaraan heb ik ook de historische details ontleend.
David Porter, Ideographia, 2001, Stanford University Press, Stanford Californië, ISBN 0-8047-3203-5
Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, Yale University Press.

Wat is tijd?

“Als je ervan uitgaat dat de aarde van west naar oost draait, zodat de draaiing van de aarde als het ware wordt ingehaald en je terechtkomt in een land, waar de zon op macroniveau eerder opgaat, zodat het daar later is.”
Zo heb ik het neergeschreven in mijn dagboekaantekeningen van 15 april 2006 naar aanleiding van de vlucht Frankfurt-Hong Kong. Je vliegt naar het verre Oosten, naar China. Daar komt te zon veel eerder op, dus is het er veel later. Telkens als ik dit korte zinnetje lees en probeer te begrijpen, vallen mijn hersens in een knoop. Hoe kan het nu ergens later zijn, als er de zon net eerder opkomt? Je bent geneigd te denken: Dan moet het daar ook vroeger zijn natuurlijk. Wat een raar fenomeen is tijd eigenlijk?, dacht ik in het vliegtuig er gelijk achteraan en toen begreep ik er helemaal niets meer van.
Nu, weer ruim twee jaar ouder en wijzer, denk ik dat de clou in de richting zit waarin de aarde draait om zijn eigen as. De aarde draait in oostelijke richting, vandaar : ex oriente lux, in het oosten komt schijnbaar de zon op, niet omdat de zon in een soort zonnewagen rond de aarde draait of getrokken wordt met paarden, maar omdat de aarde zelf draait naar het oosten toe.
Oké, daar komt in China de zon op. Bij ons nog niet, want wij wonen veel verder naar het westen. Bij ons is het nog donker, maar vanwege de draairichting van de aarde komt de zon uiteindelijk ook onze kant op. Bij het eerste hanengekraai in onze contreien, staat de zon natuurlijk al veel hoger aan de hemel in China, omdat de aarde inmiddels onder de zon door is gedraaid en DUS is het daar later. De tijd van de dag wordt dus afgemeten aan de stand van de zon. En zo beschouwd is de tijd, die voortdurend verglijdt, niet meer dan het draaien van de aarde, waardoor de dag- en nachtzijde van onze planeet steeds achter elkaar aan jagen.
Er zijn ook prachtige foto’s vanuit de ruimte, waarin je scheiding tussen dag en nacht, de dageraad als een vlak van licht over de onbewolkte Sahara ziet trekken. Maar hoe komt het dan dat we ouder worden door het draaien van de aarde? Daarmee wordt toch alleen maar de tijd gemeten via de zonnestand, maar wat is de tijd zelf dan, afgezien van methodes om hem te meten? Ik weet het niet, het wezen van de tijd, maar mijn gevoel zegt, dat het alles met beweging te maken heeft. Per slot van rekening beweegt alles wat leeft en verslijt langzaam.

Hotel en zo

fàndiàn, 饭店 dat is het Chinese woord voor hotel, dat wil zeggen een groot hotel voor buitenlandse toeristen, zo’n hotel als wij hadden in Hong Kong, toen wij daar half april 2006 arriveerden. Je hoort: fan-tie-jèn, alle drie de lettergreepjes vrij snel uitgesproken op een soort strenge, bozige toon. Misschien eerder nog klinkend als fantjèn, waarbij de ‘t’ niet teveel mag spetteren, moet een zachte ‘t’ zijn. Dat zijn dus twee vierde tonen uit het Mandarijn achter elkaar, ook bekend als de snelle valtonen. Nu betekent de eerste lettergreep ‘fàn’ op zichzelf: gekookte rijst of maaltijd. En ‘diàn’ staat voor winkel, geen grote zaak, zoals een supermarkt, maar een middelgrote speciaalzaak. Letterlijk zegt de Chinees dus ‘eetwinkel’ als hij het over een groot hotel-restaurant heeft. En dan nu het schrijven. Wie de karakters wil begrijpen en vooral ook onthouden zal ze element voor element uit elkaar moeten halen en weer in elkaar zetten als legostenen. We beginnen vooraan, helemaal links. Het linkeronderdeel van het ‘fàn’-karakter ziet er zo uit: 饣. Het is eigenlijk de verkorte, abstracte versie van dit karakter: 食，dat de uitspraak ‘shì’ kent en voedsel betekent. 食 is hier verkort tot 饣om als radicaal te dienen, dat wil zeggen een linkerstukje van het karakter, dat in het algemeen de categorie van betekenissen aangeeft, waaronder datgene valt wat het gehele karakter aangeeft. De categorie is ‘ voedsel’. En dat 食- onderdeel kan weer nader ontleed worden in de betekenissen verzamelen (bovenkant) en rijst (onderkant). Kortom: verzamelde rijst is voedsel. Die voedselradicaal wordt nu tegen 反 opgeplakt. Dat karakter komt ook zelfstandig voor, laat pictografisch een hand 又 zien die tegen een steile klif leunt met als betekenis: omdraaien, zich verzetten tegen, in opstand komen. Het belangrijkste is echter de uitspraak: fǎn, dwz fan in een andere toon, maar wel fan. Die uitspraak geeft dus in de redeneertrant van de Chinese karakterontwerpers een aanwijzing over de uitspraak van het gehele karakter 饭. De linkerkant duidt dus de inhoudelijke categorie aan, waarin het gezochte woord moet vallen en het rechterdeel geeft een aanwijzing over de uitspraak. Het eindresultaat is: fàn met als betekenis maaltijd of gekookte rijst. Zo is het merendeel van de vele duizenden Chinese karakters opgebouwd. De tweede lettergreep ‘diàn’ 店laat qua afbeelding een schuur zien met een schoorsteentje op het dak en daaronder een staand streepje met een zijstreep 卜，gezet op een blokje 口. Dat blokje staat voor een mond en met de twee streepjes wordt een oud voorspellend orakelteken als barst in een bot weergegeven. Alles bij elkaar, zo leggen de Chinese schriftgeleerden komt het neer op een ‘waarzegger in een schuur’. Dat idee heeft zich in de loop van vele eeuwen ontwikkeld tot de betekenis ‘winkel’ . En naar een aanwijzing voor de uitspraak, de klank van het totaal kunnen we fluiten, want hoewel alle onderdelen ook als zelfstandige karakters voorkomen, komen ze nauwelijks in de buurt van de bedoelde uitspraak diàn. Mijn bron voor deze taalkundige informatie is, zoals eerder, Rick Harbaugh, ‘Chinese characters, A Genealogy and Dictionary’, Yale University Press, 1998, 18e druk. De foto boven toont de beide karakters van het woord ‘hotel’, door mij geschreven met mijn Chinese schrijfdoos, te zien op de achtergrond, om zo de te kleine druk te omzeilen.

Vliegveld

飞 (fēi) 机 (jī) 场 (chǎng)

Hallo,

Dit is het Chinese woord voor vliegveld of luchthaven. Zo klinkt het: feej-dzjie-tsjahang. Jammer genoeg krijg ik de karakters niet opgeblazen en inkten ze een beetje dicht. Als dat zo blijft, zal ik u niet meer aan de kop zeuren over karakters op deze manier.
In het eerste karakter zien Chinese, schrijvende mensen een vliegende vogel. Het karakter is sinds 1953 enigszins simpeler gemaakt.
Het tweede karakter is het algemene Chinese woord voor machine of apparaat. Als pictogram is het moeilijk uit te leggen, omdat de rechterkant van deze combinatie door een totaal ander onderdeel is vervangen in 1953. Een en twee samen: vliegmachine.
Het derde karakter laat aan de linkerkant het karakteronderdeel zien, dat wanneer het solo voorkomt ‘aarde, grond’ betekent. De vereenvoudiging van ’53 heeft aan de rechterkant het zonne-onderdeel 日 boven de kromme lijnen vervangen door twee nietszeggende streepjes. De rechterkant betekende als pictogram oorspronkelijk: het zonnetje schijnt met stralen door de wolken. Alles bij elkaar ziet men pictografisch: grond, door de zon beschenen. Dat leidt tot de huidige betekenis : open ruimte, open veld, veld. Alleen die uitspraak. Daarvoor hebben we in het westen geen enkel, maar dan ook geen enkel aanknopingspunt of een afleidingsmogelijkheid. Hier blijft ons enkel de geheugenoefening!
Mijn bron voor deze volstrekt overbodige taalkundige informatie, die geen hond zal lezen, omdat honden nu eenmaal niet kunnen lezen is het voortreffelijke boek van Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, 18e druk, 1998, uitgegeven door Yale University Press, New Haven, Connecticut, VS, ISBN 0-966-0750-0-5 en door de Han Lu uitgeverij in Taipei, Taiwan. Het boek is ook te raadplegen op http://www.zhongwen.com/. Uitgangspunt is steeds het niet vereenvoudigde, traditionele karakter. Ongeveer tweeduizend Chinese karakters zijn vereenvoudigd voor gebruik op het vasteland.