hoe lang en hoe ver: Chinees dagboek deel XVIII

dinsdag 13 januari 2009

Chinees dagboek deel XVIII

中(zhōng)国(guó) 日(rì)记(jì)，第(dì)十(shí)八(bā)部(bù)分(fen)

Met Bunter op weg naar Beijing! XVIII

De hoogte in naar Xiahe,

maar eerst vieze ratten!

Dekromme pijl wijst naar de geografische plek van Xiahe in China.

The Overseas Tibetan Hotel, Xiahe, 22.30 uur.

二零零六年五月四日星期四

Donderdag 4 mei 2006 in Xiahe (Siejagge), 260 kilometer ten ZW van Lanzhou.

Lanzhou ligt aan de beroemde Gele Rivier (Huang He) en dat is ook het enige wat we er eigenlijk van zien. Het is de hoofdstad van de provincie Gansu en dat is dat. We komen er na de laatste binnenlandse vlucht aan en checken gelijk in rond 16.00 uur. Met een achttal mensen gaan we met onze gids ‘Richard’ eten in een fraai restaurant aan de oever van deze Gele Rivier.

De Gele Rivier bij Lanzhou

Het eten is prima. Eerst krijgen we koud ‘soppevleis’ en dan verse en in het zuur ingelegde tenen knoflook. Omdat we onze disgenoten niet gekozen hebben, ontspint zich aan de grote ronde tafel het gebruikelijke gesprek over wie wat lekker vindt van de Chinese keuken en wie er nog aan de schijt is of misselijk etc.Vooral onze Christiane heeft daar een handje van. We hebben weer een probleem met koud/lauw bier dat snel vervangen wordt door ijskoud en Christiane wil rode wijn, maar dat kan alleen bij de fles. Mopper, mopper, verongelijkt, kanker, kanker. Het gevarieerde eten maakt gelukkig veel goed, hoewel mevrouw C.E. zo zit te stuntelen met haar stokjes en de soeplepel dat het personeel het niet kan aanzien en ons Westers bestek brengt. Ik weiger natuurlijk. We gaan terug naar het hotel per taxi; ik rook een sigaartje in de lobby en zie hoe drommen Chinezen met kinderen naar binnen vluchten en Wybe’s papier proberen te lezen zonder succes. Dan schrijven en slapen.

- Intermezzo –

- Bert van Dijk wilde natuurlijk eentje weggeven na het matineuze hardsleeperfeestje met vuurwerk en taart. Dat wil hij eerst aan de bar in ons Leshan-hotel doen, (Het beste tot nu toe met een prachtige, ruime, zwartgemeubileerde kamer), maar daar schenken ze pertinent alleen thee en melk. Die gekke Chinezen: niks te drinken in een poepsjiek hotel. Daarom gaan we naar de overkant en dat is de meest merkwaardige Horeca-inrichting die ik ooit gezien heb. In grote delen van dit bedrijf branden de lampen alleen op kopspijker-sterkte. Het is er hartstikke donker, kennelijk een darkroom voor verliefde stelletjes en stellen. We krijgen een aparte kamer en daar draait Cees van Carla opnieuw de ruime verlichting terug tot spertijd-niveau. Studentikoos en leuk, maar het irriteert me mateloos en ik grijp in en zet alle schakelaars boos weer om. Nu kan een staf van 6 hele menen de bestelling opnemen en daar brengen ze niets van terecht. Lauw bier. Wybe moet alles gaan aanwijzen en als ook de wiskey van pijpe-Bert er is en de rode zeikwijn van madame C.E. dan is de rest allemaal verschaald en kunnen we eindelijk proosten. Zo’n borrel blijft altijd bijeen en wij maken ons gauw uit de voeten naar onze mooie kamer.

einde intermezzo

Vanochtend zijn we om 08.00 uur vertrokken naar Xiahe op de rand van het Tibetaanse plateau (3000 meter) Om half zes ’s middags aangekomen na 100 van de 260 km over heel, heel slechte weg omdat men nog snelwegen en tunnels die kant (op) aan het aanleggen is. \Het ontbijt in Lanzhou is chaotisch. We worden als door sprinkhanen overvallen door een dichte horde HanChinezen. Zij roven alle gekookte eitjes weg, soms met tienen tegelijk, maar gelukkig heeft Wybe voor bruinbrood, bananenbrood en witbrood en koffiepoedertjes gezorgd en een keukenhakbijl om te snijden, want broodmessen, die kennen die Chinezen ook niet.

Ze rochelen en spugen op straat, binnen is het afslikken. Ze hebben enorme pakken op hun kleine bakfietsjes en soms zelfs en groot bankstel, waarin 2 mannen zitten. De aan het stuur van de fiets gemonteerde paraplu/sol is ook erg handig.

We moeten 5 元 betalen voor deze armzaligheid en vertrekken na twee rattenverhalen. We sliepen in het Ying Bin-hotel (nota bene 3 sterren ! allemaal beganegronds en dat leidde ertoe dat de dames Janette en Jozefine een grote rat op hun kamer zagen klimmen over een stoel. Zij wisten de manager te waarschuwen en verhuisden om middernacht naar de 2^e verdieping. Wybe die een Israëlisch meisje zonder slaapplek een van zijn 2 bedden had geboden, zag ook een dikke rat op zoek naar eten op zijn kamer. Hij sloeg geen alarm (vanwege dat meisje, natuurlijk) en voelde de rat over zijn hoofd lopen op bed. Geen oog dichtgedaan. Mislukte poging om rat te vangen met koekjes in prullebak en de servicegids als deksel. Wybe valt al snel in slaap als we op weg gaan naar hier Xiahe. Het is een lange rit over slechte weg vol kuilen en modder. Eerst weg uit het kale leemgebergte bij Lanzhou. Dan door een wat bevolktere streek, waar we eerst een lange markt bezoeken. Een markt van de Moslimminderheid der Hui. Mannen met ronde witte moslimpotjes op, meisjes met zwarte hoofddoeken en oudere vrouwen met witte, paarse of roze kapjes. Grote ronde zonne-uilebrillen zijn daar de dernier cri en ook vele kalveren, schapen en vers uitgebeend vlees. Om 10.30 uur zijn we daar in Sensanshé hoor ik iemand zeggen. We stoppen om 11.00 uur in Xi Chuan (Si Tsjwan, hoor je) West Chuan bij een drie verdiepingen tellende moskee met erbij een jongens- en meisjesinternaat voor straatarme kinderen. De moskee is bekend door de grote imam-leider Wen Quan en heet The fouty (sic) four Generations Leader of Ga di ren wen quan Religious Sect, found sixt dec twothousandthree. We worden rondgeleid langs de open gebedsruimtes van deze soennieten en langs een klas en een slaapzaaltje voor jongens die lachend bij hun slaapplateaus staan. Ik bekijk een Arabisch-Chinees woordenboek. Wat is dat raar! We nemen afscheid en lunchen op schema in Linxia met heerlijke, goed gevulde noedelsoep. Carla vist al haar vlees uit de soep, omdat er stukjes vet aanzitten. We krijgen ook zoete moslimthee van heel vreemde ingrediënten, zoals een gele droogbloem, een soort bruine mottebal, een gedroogde pruimen veel groene en oranje blaadjes. Onder onze tafels liggen heel wat afgekloven kippenbotten die worden opgeveegd. Heerlijke lunch, ik krijg er een snotneus van. Verder richting Tibet gaat het over al maar slechtere weg, langs de woest stromende rivier de Daxia. Na veel gerammel komen we aan om half zes volgens schema. Het is hier tussen de 15 en 20 graden kil met wind en regen. En beide voelen we ons enigszins kortademig en duizelig vanwege de hoogte van 3000 meter. We maken een kleine wandeling en treffen Ernst en Mariska, die meters goudbestikt rood en blauw stof inslaat. Ik koop een Tibetaans hoedje voor 30 元。 Voor 34 元 de man eten we met zijn 5-en (+Inge) heerlijk in dit hotel. Het is nu 10 voor 12. Bedtijd. Morgen naar twee kloosters.

BUNTER

Voorproefjes van het enorme Labrangklooster

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Welkom, welkom, lieve mensen: lees en huiver (van genoegen, natuurlijk

Pasen op zijn Chinees

复(fù)活(huó)节(jié) 快(kuài)乐(lè)
Vrolijk Pasen staat hierboven in het Chinees en met deze mooie wens, die wel erg laat komt dit jaar met die extreem vroege Pasen op 23 maart, verwijs ik natuurlijk naar de natte Paaswake die mijn vrouw en ik in 2006 meemaakten in ons hotel in Hong Kong. Het is nog steeds geen uitgemaakte zaak: was de waterafvoer van de douche inderdaad te krap of heb ik te lang die toepasselijke aria gezongen uit ’Das Land des Lächelns’ van Franz Léhar, een van de lievelingsoperettes van mijn moeder zaliger over China, het land van de glimlach?

Pesach, Pascha, Pasqua, Paques, Pasen, Easter, Ostern en ga zo maar door: elke taal heeft een naam voor dit centrale mysteriefeest van het christendom. Zelfs het Baskisch: Basko. En het Schotse Gaelic: Càisg. En dus ook het Mandarijn Chinees: je hoort foe-chwoho-dziejèhè. Vrolijk klinkt als ‘kwajluh’, met de ‘u’ van ‘blut’.

Letterlijk vertaald: weer-leven-feest. Op de bijgaande stillevende foto heb ik de karakters op klassieke wijze onder elkaar gezet: het langste rijtje moet het eerst gelezen worden en dan het kortere rijtje links. Vooral over het huó-karakter valt iets te vertellen.

De linkerkant laat drie druppels water zien en het centrale rechterdeel een vierkant blokje voor mond en er wordt iets uitgestoken uit die mond naar boven. Dat kan dus alleen maar een tong zijn. Het Chinese woord voor tong is ‘shé’ met dit karakter: 舌. Drie druppels water op een tong is dus ‘leven’ en als je midden in een van de Noord-Chinese woestijnen staat, kun je je daar wel iets bij voorstellen. Zo kun je de betekenis van het karakter onthouden, maar de stap naar het woord, de uitspraak is in dit geval veel moeilijker: huó (chwoho, tweede toon). Misschien dat het rechterdeel shé ooit anders geklonken heeft en de verwijzing naar de uitspraak dus verloren gegaan is. Grappig is wel, dat ik bij mijn speurtocht rond dit karakter een oude betekenis vond: ‘het geluid van snelstromend water’. Nou, ook dit onderdeel van het Chinese begrip Pasen is toepasselijk: snelstromend water over de rand van de douchebak in dat hotel in Hong Kong.

Tenslotte: de eerste twee karakters van het Chinese Paaswoord, fù-huó worden ook gebruikt voor het werkwoord ‘reanimeren’. En zo is Pasen in China het re-animeerfeest.
Dat Chinezen überhaupt iets over Pasen te weten kwamen, moet toegeschreven worden aan de orde van de Jezuïeten, die al in de zestiende eeuw pogingen deden om Zuid-Oost-Azië tot het christendom te bekeren. Zo trok de Spaanse Jezuïet Juan Bautista Ribeira in 1568 vanaf de Portugese handelspost Macao het binnenland in zonder ook maar enige kennis van de taal, de cultuur en in zijn westers klofje van die tijd. Hij vertrouwde enkel op Gods genade, zo schreef hij later aan zijn overste. Ribeira bereikte helemaal niets, kreeg geen enkel contact met de bevolking en keerde na drie jaar diep teleurgesteld terug. Zijn conclusie was: als Gods genade niet hielp, dan was het hoog tijd voor soldaten. Twee Italiaanse Jezuïeten, Matteo Ricci en Michele Ruggieri deden in 1583 een tweede poging in de buurt van Macao. Zij kenden de taal en kleedden zich aanvankelijk als boeddhistische monniken. Zij maakten wel contact en werden vriendelijk ontvangen, maar waren later gedwongen om echt zijden Chinese gewaden te gaan dragen met speciale hoeden op om achterdocht bij de autoriteiten weg te nemen en te kunnen converseren in de betere kringen. Ze maakten zelfs gebruik van draagstoelen. Het christendom is nooit aangeslagen in China vanwege de enorme cultureel kloof die er gaapte.

De Amerikaanse sinoloog David Porter heeft de eerste goed gedocumenteerde ontmoetingen tussen Oost en West in de zestiende eeuw beschreven in zijn boek ‘Ídeographia, The Chinese Cipher in Early Modern Europe’ Daaraan heb ik ook de historische details ontleend.
David Porter, Ideographia, 2001, Stanford University Press, Stanford Californië, ISBN 0-8047-3203-5
Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, Yale University Press.

Wat is tijd?

“Als je ervan uitgaat dat de aarde van west naar oost draait, zodat de draaiing van de aarde als het ware wordt ingehaald en je terechtkomt in een land, waar de zon op macroniveau eerder opgaat, zodat het daar later is.”
Zo heb ik het neergeschreven in mijn dagboekaantekeningen van 15 april 2006 naar aanleiding van de vlucht Frankfurt-Hong Kong. Je vliegt naar het verre Oosten, naar China. Daar komt te zon veel eerder op, dus is het er veel later. Telkens als ik dit korte zinnetje lees en probeer te begrijpen, vallen mijn hersens in een knoop. Hoe kan het nu ergens later zijn, als er de zon net eerder opkomt? Je bent geneigd te denken: Dan moet het daar ook vroeger zijn natuurlijk. Wat een raar fenomeen is tijd eigenlijk?, dacht ik in het vliegtuig er gelijk achteraan en toen begreep ik er helemaal niets meer van.
Nu, weer ruim twee jaar ouder en wijzer, denk ik dat de clou in de richting zit waarin de aarde draait om zijn eigen as. De aarde draait in oostelijke richting, vandaar : ex oriente lux, in het oosten komt schijnbaar de zon op, niet omdat de zon in een soort zonnewagen rond de aarde draait of getrokken wordt met paarden, maar omdat de aarde zelf draait naar het oosten toe.
Oké, daar komt in China de zon op. Bij ons nog niet, want wij wonen veel verder naar het westen. Bij ons is het nog donker, maar vanwege de draairichting van de aarde komt de zon uiteindelijk ook onze kant op. Bij het eerste hanengekraai in onze contreien, staat de zon natuurlijk al veel hoger aan de hemel in China, omdat de aarde inmiddels onder de zon door is gedraaid en DUS is het daar later. De tijd van de dag wordt dus afgemeten aan de stand van de zon. En zo beschouwd is de tijd, die voortdurend verglijdt, niet meer dan het draaien van de aarde, waardoor de dag- en nachtzijde van onze planeet steeds achter elkaar aan jagen.
Er zijn ook prachtige foto’s vanuit de ruimte, waarin je scheiding tussen dag en nacht, de dageraad als een vlak van licht over de onbewolkte Sahara ziet trekken. Maar hoe komt het dan dat we ouder worden door het draaien van de aarde? Daarmee wordt toch alleen maar de tijd gemeten via de zonnestand, maar wat is de tijd zelf dan, afgezien van methodes om hem te meten? Ik weet het niet, het wezen van de tijd, maar mijn gevoel zegt, dat het alles met beweging te maken heeft. Per slot van rekening beweegt alles wat leeft en verslijt langzaam.

Hotel en zo

fàndiàn, 饭店 dat is het Chinese woord voor hotel, dat wil zeggen een groot hotel voor buitenlandse toeristen, zo’n hotel als wij hadden in Hong Kong, toen wij daar half april 2006 arriveerden. Je hoort: fan-tie-jèn, alle drie de lettergreepjes vrij snel uitgesproken op een soort strenge, bozige toon. Misschien eerder nog klinkend als fantjèn, waarbij de ‘t’ niet teveel mag spetteren, moet een zachte ‘t’ zijn. Dat zijn dus twee vierde tonen uit het Mandarijn achter elkaar, ook bekend als de snelle valtonen. Nu betekent de eerste lettergreep ‘fàn’ op zichzelf: gekookte rijst of maaltijd. En ‘diàn’ staat voor winkel, geen grote zaak, zoals een supermarkt, maar een middelgrote speciaalzaak. Letterlijk zegt de Chinees dus ‘eetwinkel’ als hij het over een groot hotel-restaurant heeft. En dan nu het schrijven. Wie de karakters wil begrijpen en vooral ook onthouden zal ze element voor element uit elkaar moeten halen en weer in elkaar zetten als legostenen. We beginnen vooraan, helemaal links. Het linkeronderdeel van het ‘fàn’-karakter ziet er zo uit: 饣. Het is eigenlijk de verkorte, abstracte versie van dit karakter: 食，dat de uitspraak ‘shì’ kent en voedsel betekent. 食 is hier verkort tot 饣om als radicaal te dienen, dat wil zeggen een linkerstukje van het karakter, dat in het algemeen de categorie van betekenissen aangeeft, waaronder datgene valt wat het gehele karakter aangeeft. De categorie is ‘ voedsel’. En dat 食- onderdeel kan weer nader ontleed worden in de betekenissen verzamelen (bovenkant) en rijst (onderkant). Kortom: verzamelde rijst is voedsel. Die voedselradicaal wordt nu tegen 反 opgeplakt. Dat karakter komt ook zelfstandig voor, laat pictografisch een hand 又 zien die tegen een steile klif leunt met als betekenis: omdraaien, zich verzetten tegen, in opstand komen. Het belangrijkste is echter de uitspraak: fǎn, dwz fan in een andere toon, maar wel fan. Die uitspraak geeft dus in de redeneertrant van de Chinese karakterontwerpers een aanwijzing over de uitspraak van het gehele karakter 饭. De linkerkant duidt dus de inhoudelijke categorie aan, waarin het gezochte woord moet vallen en het rechterdeel geeft een aanwijzing over de uitspraak. Het eindresultaat is: fàn met als betekenis maaltijd of gekookte rijst. Zo is het merendeel van de vele duizenden Chinese karakters opgebouwd. De tweede lettergreep ‘diàn’ 店laat qua afbeelding een schuur zien met een schoorsteentje op het dak en daaronder een staand streepje met een zijstreep 卜，gezet op een blokje 口. Dat blokje staat voor een mond en met de twee streepjes wordt een oud voorspellend orakelteken als barst in een bot weergegeven. Alles bij elkaar, zo leggen de Chinese schriftgeleerden komt het neer op een ‘waarzegger in een schuur’. Dat idee heeft zich in de loop van vele eeuwen ontwikkeld tot de betekenis ‘winkel’ . En naar een aanwijzing voor de uitspraak, de klank van het totaal kunnen we fluiten, want hoewel alle onderdelen ook als zelfstandige karakters voorkomen, komen ze nauwelijks in de buurt van de bedoelde uitspraak diàn. Mijn bron voor deze taalkundige informatie is, zoals eerder, Rick Harbaugh, ‘Chinese characters, A Genealogy and Dictionary’, Yale University Press, 1998, 18e druk. De foto boven toont de beide karakters van het woord ‘hotel’, door mij geschreven met mijn Chinese schrijfdoos, te zien op de achtergrond, om zo de te kleine druk te omzeilen.

Vliegveld

飞 (fēi) 机 (jī) 场 (chǎng)

Hallo,

Dit is het Chinese woord voor vliegveld of luchthaven. Zo klinkt het: feej-dzjie-tsjahang. Jammer genoeg krijg ik de karakters niet opgeblazen en inkten ze een beetje dicht. Als dat zo blijft, zal ik u niet meer aan de kop zeuren over karakters op deze manier.
In het eerste karakter zien Chinese, schrijvende mensen een vliegende vogel. Het karakter is sinds 1953 enigszins simpeler gemaakt.
Het tweede karakter is het algemene Chinese woord voor machine of apparaat. Als pictogram is het moeilijk uit te leggen, omdat de rechterkant van deze combinatie door een totaal ander onderdeel is vervangen in 1953. Een en twee samen: vliegmachine.
Het derde karakter laat aan de linkerkant het karakteronderdeel zien, dat wanneer het solo voorkomt ‘aarde, grond’ betekent. De vereenvoudiging van ’53 heeft aan de rechterkant het zonne-onderdeel 日 boven de kromme lijnen vervangen door twee nietszeggende streepjes. De rechterkant betekende als pictogram oorspronkelijk: het zonnetje schijnt met stralen door de wolken. Alles bij elkaar ziet men pictografisch: grond, door de zon beschenen. Dat leidt tot de huidige betekenis : open ruimte, open veld, veld. Alleen die uitspraak. Daarvoor hebben we in het westen geen enkel, maar dan ook geen enkel aanknopingspunt of een afleidingsmogelijkheid. Hier blijft ons enkel de geheugenoefening!
Mijn bron voor deze volstrekt overbodige taalkundige informatie, die geen hond zal lezen, omdat honden nu eenmaal niet kunnen lezen is het voortreffelijke boek van Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, 18e druk, 1998, uitgegeven door Yale University Press, New Haven, Connecticut, VS, ISBN 0-966-0750-0-5 en door de Han Lu uitgeverij in Taipei, Taiwan. Het boek is ook te raadplegen op http://www.zhongwen.com/. Uitgangspunt is steeds het niet vereenvoudigde, traditionele karakter. Ongeveer tweeduizend Chinese karakters zijn vereenvoudigd voor gebruik op het vasteland.