hoe lang en hoe ver: Chinees dagboek, deel VII

donderdag 28 augustus 2008

Chinees dagboek, deel VII

中(zhōng)国(guó) 日(rì)记(jì)，第(dì)七(qī)部(bù)分(fen)

Met Bunter op weg naar Beijing! VII

8.38 uur 二(èr)〇(líng)〇(líng)六(liù), 年(nián), 四(sì)月(yuè), 十(shí)八(bā)日(rì), 星(xīng)期(qī)二(èr)

------------------------------------------------------------------

In Kanton (Guangzhou)

Dinsdag 18 april 2006

Redelijk geslapen en gedouchet (sic) zonder flooding! Heerlijk (hěn hǎo). Vanochtend een Chinees kinderprogramma op tv gezien. Ik kan al diverse woordjes verstaan, zoals nǐmen en wǒmen. Het klinkt al minder als gekakel! Wat gisteravond betreft: de heel groep ging met Wybe eten in een hotelrestaurant (sic) vier bruggen verderop langs de Paarl-rivier. Gemakkelijk te lopen, maar omdat we in de buurt ook nog moesten pinnen en we de zaak bij elkaar wilden houden, toch maar per taxibusje. Kost een Westerling met 10 yuan (wèn) voor een € toch niet veel. Ik eet voor het eerst met Ine in klassiek-normale Chinese stijl met draaitafel. Nu begrijp ik waarom Jeroen steeds zei over het eten in Shanghai: “ik zag ‘slang’ of ‘schildpad’ voorbij komen. Ze komen op de draaitafel inderdaad voorbij. Onze eerste Kantongids, mevrouw Sandy, bakte er niet veel van. Hele slechte Engelse zinsbouw en onduidelijke uitspraak. Wel heel enthousiast met een goede uitstraling. Dus vandaag gaan we met een Chinees Kanton in. Op de terugweg klampte zich met handen en voeten een Chinees jongetje met bloemetjes om mijn linkerbeen op de stoep aan de boorden van de Parelrivier onder zwaargebladerde bomen vol schijnwerpers in kleuren gehangen. Het kind wilde centjes zien, maar kreeg er geen. Na enkele minuten en met hulp van Kim liet hij los, toen ik ‘bù xīng’ riep: niet doen, mag niet, is niet o.k. Zielig, maar kinderen horen niet geëxploiteerd.

Tenslotte in het parkje achter de moskee in Kow Loon: een witte zwaan met zwarte hals, pikzwart en wrattige snavelaanzet. Australisch zei het bijschrift. Wǒmen qù!

二〇〇六年四月 zie verder datum hiervoor.

21.35 uur : zelfde dag.

Terug van de grote toer Guangzhou vandaag per bus. Onze eerste vooraf betaalde excursie. De tempel van de 6 banyanbomen: een pagode van 9 verdiepingen met kloostergebouwen eromheen en monniken en ook veel bedelaars.

Ik ben de eerste van het gezelschap die een van die ± 10 sukkelaars één yuan geef en dan wordt ook door anderen de beurs getrokken. Het ging me echt door merg en been hoe vriendelijk deze stakkers naar ons lachten. Alsof ze er in het paradijs stonden met hun aluminium bedelbakjes. Er kwamen daar ook veel mensen wierookstokjes branden en met gevouwen handen bidden.

3 grote boeddha’s, een poortwachter en opzij links aan een hof een vrouwelijke die in reparatie was.

Onze 田 gids Henry lijkt mij eerder een mannetje van de partij dan een echte enthousiaste gids. Hij komt niet op gang. Zijn Engels is kut en Wybe moet alles uit hem trekken en dan voor ons herhalen. Zie verder Capitool China blz 299, 2^e kolom.

Kwomintang

Dan de gedenkhal van Sun Yat Sen, de grote verdrijver van de laatste Chinese keizer, stichter van de Kwomintang, brenger van de democratie, dokter/arts, met een westerse opvoeding enz. enz. We zien een soort groot Operahuis en een standbeeld. Een plaatselijke gids vertelt interessante politicologische en recent-historische verhalen. Henry staat erbij en kijkt ernaar, maar regelt wel de man. Ik bestel bij Henry een naamstempel voor 150 yuan. Hij brengt hem morgen mee, ik ben heel benieuwd of dat doorgaat. Want we vertrekken om 08.00 uur. De communisten hebben Sun overgenomen, overigens geboortig van Guangzhou, hoofdstad van Guangdong. Het enorme beeld, het grote plein, de opera enz. enz. We kopen wel sandelhouten beeldjes van olifant en poesje voor onze buurvrouwen Ria en Marij.

Snijwerk

Dan school en snijwerkmuseum van de familie Chen (Chen jia ci) jiā is familie en ci is gebouw. Zalen vol vazen (modern werk) kunstige ivoor- en botsnijwerken, houtsnijwerk en rechts opzij (vanuit de ingang) de slaapkamer van een dame, het studeervertrek van een deftige student en een entertainmentruimte voor gasten. Alles in het zwart. Een sfeervol gebouw. Ik heb een gesprek met Henry over de bonzaiverzameling ter plekke. Nee, zegt hij, geen Japanse techniek: Chinees en geen bonzai, maar béijǔn, potlandschap. Ik moet thuis de karakters opzoeken en het woord. Henry heeft nu al het 3e karakter van de lijfspreuk van Sun Yat Sen gekopieerd van de gevel avn zijn Memorial Hall. ‘De wereld voor allen, alles voor de wereld’ zou de vertaling luiden. (Volgen vijf moeilijk leesbare, want gekalligrafeerde karakters en nog eens vier voor de 6 banyanboom-tempel met de opdracht: zoek op en zoek ook op).

Tijgerklauwen

We krijgen niet helemaal duidelijk of dat Chen-gedeuns nog actief is. Worden er nog snijders opgeleid? Henry vertrouwt me toe tijdens het béijǔn-gesprek, dat het eigenlijk een gewoon, mooi museum is. Aha.

De lunch is in een aparte kamer met 2 ronde tafels. Lekker en veel met thee en bier. De Qingping markt is twee lange straten met tijgerklauwen, uitgebeend en gedroogd, schildpadden, schorpioenen en kruiden, kruiden en nog eens herbal medicine. Dan is er nog het gekke Shamian-eiland, een stukje G., afgesneden door kanalen. We zitten er een uur aan de thee met Mariska en Frans en kletsen heerlijk bij. Ik krijg geen twee ijsbolletjes in een bakje, maar twee in twee. Misverstand. We lopen één uur langs de P.-rivier terug tussen fruitverkopers en bedelende kleuters met rozen door. We kunnen ze afschudden. Niet een verkoopster met gele peertjes en 5 dikke zaden erin. Ine koopt een mango en ik de peertjes. Ook kopen we ons ontbijt al. ’s Avonds ontdekten we een informeel restaurant. Ik bestel T-bone en krijg ribbetjes. Bert Cohen een tafeltje verder: precies andersom. Ik roep de ober erbij, maar die reageert zo naïef dat ik het laat zitten. Wie klaagt er nu voor 60 yuan? Heel veel pret hebben we erover.

BUNTER

===============

Toelichting

Het gekke roostertje

Ik heb bij deze dagboekdag een kaartje geplaatst dat laat zien hoe kort Guangzhou (Kanton) bij Hong Kong (Xiang Gang) ligt. Beide steden zijn eeuwenlang de enige aanlandings en verblijfsplekken voor Grote Neuzen (buitenlanders) in het Chinese Keizerrijk geweest, zoals het eilandje Desima dat in Japan was voor de Hollanders.

Verder vond ik een afbeedling van een van de grote gouden boeddha's in de 6-banyan-tempel, de pagode, een tempelfront en een wierookbrandende en biddende Kantonees. helemaal aan het eind een kantonees straatbeeld met teksten in karakters en voor ons leesbaar pinyin. Vlak onder de foto van de gouden Boeddha staat in de tekst: "Onze 田 gids Henry enz." Wat doet dat gekke roostertje daar, zal de lezer zich afvragen. Welnu om interessant te doen wilde ik al jottende in mijn dagboek, aangeven in een Chinees karakter, dat we nu een mannelijke gids hadden. Welnu het Mandarijn/Chinese woord voor mannelijk is nan in de tweede, stijgende toon. Klinkt als nahan, maar dan iets vlakker en korter als de derde, daalstijgtoon. Alsk karakter ziet nan(2) er zo uit: 男。In het bovenste deel herken je het roostertje. Daarin zien de Mandarijnen een door ploegvoren doortrokken stukje akker of veld. Het komt ook alleen als karakter voor: 田 en kent dan de uitspraak tian in de tweede toon . Tiej`en met de scherpe e-klank van ons woordje ' ben ' klinkt dit woordje en het betekent akker, veld of kan ook een familienaam zijn. Van der Velde of Veldstra zouden wij zeggen, nietwaar? Het onderste deel van het nan-karakter 男 is ook weer een apart karakter: 力，dat uitgesproken wordt als 'li' (lie, dus) in de vierde, snelle valtoon, heel kort. Het betekent 'kracht' of 'sterkte'. Zo zien we dus dat het Mandarijnwoord voor mannelijk vanuit de karakterontwerper pictografisch de elementen kracht en akker of veld heeft meegekregen. Mannelijk is dus de persoon die zijn kracht op de akker gebruikt. Dat is heel logisch en begrijpelijk, maar voor westerlingen is daarmee de uitspraak nog een echte sprong in het duister: nan(2). Zoals gezegd, die moet je van je ouders hebben meegekregen en anders met je allang afgerijpte hersens gewoon van buiten leren, grote neus! En je ziet meteen dat ik al skribbelende alleen de bovenste helft van het nan-karakter paraat in mijn geheugen had. He, he, vandaar dus dat gekke roostertje.

Bunter, ditmaal eigenlijk Blunder

=======================

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Welkom, welkom, lieve mensen: lees en huiver (van genoegen, natuurlijk

Pasen op zijn Chinees

复(fù)活(huó)节(jié) 快(kuài)乐(lè)
Vrolijk Pasen staat hierboven in het Chinees en met deze mooie wens, die wel erg laat komt dit jaar met die extreem vroege Pasen op 23 maart, verwijs ik natuurlijk naar de natte Paaswake die mijn vrouw en ik in 2006 meemaakten in ons hotel in Hong Kong. Het is nog steeds geen uitgemaakte zaak: was de waterafvoer van de douche inderdaad te krap of heb ik te lang die toepasselijke aria gezongen uit ’Das Land des Lächelns’ van Franz Léhar, een van de lievelingsoperettes van mijn moeder zaliger over China, het land van de glimlach?

Pesach, Pascha, Pasqua, Paques, Pasen, Easter, Ostern en ga zo maar door: elke taal heeft een naam voor dit centrale mysteriefeest van het christendom. Zelfs het Baskisch: Basko. En het Schotse Gaelic: Càisg. En dus ook het Mandarijn Chinees: je hoort foe-chwoho-dziejèhè. Vrolijk klinkt als ‘kwajluh’, met de ‘u’ van ‘blut’.

Letterlijk vertaald: weer-leven-feest. Op de bijgaande stillevende foto heb ik de karakters op klassieke wijze onder elkaar gezet: het langste rijtje moet het eerst gelezen worden en dan het kortere rijtje links. Vooral over het huó-karakter valt iets te vertellen.

De linkerkant laat drie druppels water zien en het centrale rechterdeel een vierkant blokje voor mond en er wordt iets uitgestoken uit die mond naar boven. Dat kan dus alleen maar een tong zijn. Het Chinese woord voor tong is ‘shé’ met dit karakter: 舌. Drie druppels water op een tong is dus ‘leven’ en als je midden in een van de Noord-Chinese woestijnen staat, kun je je daar wel iets bij voorstellen. Zo kun je de betekenis van het karakter onthouden, maar de stap naar het woord, de uitspraak is in dit geval veel moeilijker: huó (chwoho, tweede toon). Misschien dat het rechterdeel shé ooit anders geklonken heeft en de verwijzing naar de uitspraak dus verloren gegaan is. Grappig is wel, dat ik bij mijn speurtocht rond dit karakter een oude betekenis vond: ‘het geluid van snelstromend water’. Nou, ook dit onderdeel van het Chinese begrip Pasen is toepasselijk: snelstromend water over de rand van de douchebak in dat hotel in Hong Kong.

Tenslotte: de eerste twee karakters van het Chinese Paaswoord, fù-huó worden ook gebruikt voor het werkwoord ‘reanimeren’. En zo is Pasen in China het re-animeerfeest.
Dat Chinezen überhaupt iets over Pasen te weten kwamen, moet toegeschreven worden aan de orde van de Jezuïeten, die al in de zestiende eeuw pogingen deden om Zuid-Oost-Azië tot het christendom te bekeren. Zo trok de Spaanse Jezuïet Juan Bautista Ribeira in 1568 vanaf de Portugese handelspost Macao het binnenland in zonder ook maar enige kennis van de taal, de cultuur en in zijn westers klofje van die tijd. Hij vertrouwde enkel op Gods genade, zo schreef hij later aan zijn overste. Ribeira bereikte helemaal niets, kreeg geen enkel contact met de bevolking en keerde na drie jaar diep teleurgesteld terug. Zijn conclusie was: als Gods genade niet hielp, dan was het hoog tijd voor soldaten. Twee Italiaanse Jezuïeten, Matteo Ricci en Michele Ruggieri deden in 1583 een tweede poging in de buurt van Macao. Zij kenden de taal en kleedden zich aanvankelijk als boeddhistische monniken. Zij maakten wel contact en werden vriendelijk ontvangen, maar waren later gedwongen om echt zijden Chinese gewaden te gaan dragen met speciale hoeden op om achterdocht bij de autoriteiten weg te nemen en te kunnen converseren in de betere kringen. Ze maakten zelfs gebruik van draagstoelen. Het christendom is nooit aangeslagen in China vanwege de enorme cultureel kloof die er gaapte.

De Amerikaanse sinoloog David Porter heeft de eerste goed gedocumenteerde ontmoetingen tussen Oost en West in de zestiende eeuw beschreven in zijn boek ‘Ídeographia, The Chinese Cipher in Early Modern Europe’ Daaraan heb ik ook de historische details ontleend.
David Porter, Ideographia, 2001, Stanford University Press, Stanford Californië, ISBN 0-8047-3203-5
Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, Yale University Press.

Wat is tijd?

“Als je ervan uitgaat dat de aarde van west naar oost draait, zodat de draaiing van de aarde als het ware wordt ingehaald en je terechtkomt in een land, waar de zon op macroniveau eerder opgaat, zodat het daar later is.”
Zo heb ik het neergeschreven in mijn dagboekaantekeningen van 15 april 2006 naar aanleiding van de vlucht Frankfurt-Hong Kong. Je vliegt naar het verre Oosten, naar China. Daar komt te zon veel eerder op, dus is het er veel later. Telkens als ik dit korte zinnetje lees en probeer te begrijpen, vallen mijn hersens in een knoop. Hoe kan het nu ergens later zijn, als er de zon net eerder opkomt? Je bent geneigd te denken: Dan moet het daar ook vroeger zijn natuurlijk. Wat een raar fenomeen is tijd eigenlijk?, dacht ik in het vliegtuig er gelijk achteraan en toen begreep ik er helemaal niets meer van.
Nu, weer ruim twee jaar ouder en wijzer, denk ik dat de clou in de richting zit waarin de aarde draait om zijn eigen as. De aarde draait in oostelijke richting, vandaar : ex oriente lux, in het oosten komt schijnbaar de zon op, niet omdat de zon in een soort zonnewagen rond de aarde draait of getrokken wordt met paarden, maar omdat de aarde zelf draait naar het oosten toe.
Oké, daar komt in China de zon op. Bij ons nog niet, want wij wonen veel verder naar het westen. Bij ons is het nog donker, maar vanwege de draairichting van de aarde komt de zon uiteindelijk ook onze kant op. Bij het eerste hanengekraai in onze contreien, staat de zon natuurlijk al veel hoger aan de hemel in China, omdat de aarde inmiddels onder de zon door is gedraaid en DUS is het daar later. De tijd van de dag wordt dus afgemeten aan de stand van de zon. En zo beschouwd is de tijd, die voortdurend verglijdt, niet meer dan het draaien van de aarde, waardoor de dag- en nachtzijde van onze planeet steeds achter elkaar aan jagen.
Er zijn ook prachtige foto’s vanuit de ruimte, waarin je scheiding tussen dag en nacht, de dageraad als een vlak van licht over de onbewolkte Sahara ziet trekken. Maar hoe komt het dan dat we ouder worden door het draaien van de aarde? Daarmee wordt toch alleen maar de tijd gemeten via de zonnestand, maar wat is de tijd zelf dan, afgezien van methodes om hem te meten? Ik weet het niet, het wezen van de tijd, maar mijn gevoel zegt, dat het alles met beweging te maken heeft. Per slot van rekening beweegt alles wat leeft en verslijt langzaam.

Hotel en zo

fàndiàn, 饭店 dat is het Chinese woord voor hotel, dat wil zeggen een groot hotel voor buitenlandse toeristen, zo’n hotel als wij hadden in Hong Kong, toen wij daar half april 2006 arriveerden. Je hoort: fan-tie-jèn, alle drie de lettergreepjes vrij snel uitgesproken op een soort strenge, bozige toon. Misschien eerder nog klinkend als fantjèn, waarbij de ‘t’ niet teveel mag spetteren, moet een zachte ‘t’ zijn. Dat zijn dus twee vierde tonen uit het Mandarijn achter elkaar, ook bekend als de snelle valtonen. Nu betekent de eerste lettergreep ‘fàn’ op zichzelf: gekookte rijst of maaltijd. En ‘diàn’ staat voor winkel, geen grote zaak, zoals een supermarkt, maar een middelgrote speciaalzaak. Letterlijk zegt de Chinees dus ‘eetwinkel’ als hij het over een groot hotel-restaurant heeft. En dan nu het schrijven. Wie de karakters wil begrijpen en vooral ook onthouden zal ze element voor element uit elkaar moeten halen en weer in elkaar zetten als legostenen. We beginnen vooraan, helemaal links. Het linkeronderdeel van het ‘fàn’-karakter ziet er zo uit: 饣. Het is eigenlijk de verkorte, abstracte versie van dit karakter: 食，dat de uitspraak ‘shì’ kent en voedsel betekent. 食 is hier verkort tot 饣om als radicaal te dienen, dat wil zeggen een linkerstukje van het karakter, dat in het algemeen de categorie van betekenissen aangeeft, waaronder datgene valt wat het gehele karakter aangeeft. De categorie is ‘ voedsel’. En dat 食- onderdeel kan weer nader ontleed worden in de betekenissen verzamelen (bovenkant) en rijst (onderkant). Kortom: verzamelde rijst is voedsel. Die voedselradicaal wordt nu tegen 反 opgeplakt. Dat karakter komt ook zelfstandig voor, laat pictografisch een hand 又 zien die tegen een steile klif leunt met als betekenis: omdraaien, zich verzetten tegen, in opstand komen. Het belangrijkste is echter de uitspraak: fǎn, dwz fan in een andere toon, maar wel fan. Die uitspraak geeft dus in de redeneertrant van de Chinese karakterontwerpers een aanwijzing over de uitspraak van het gehele karakter 饭. De linkerkant duidt dus de inhoudelijke categorie aan, waarin het gezochte woord moet vallen en het rechterdeel geeft een aanwijzing over de uitspraak. Het eindresultaat is: fàn met als betekenis maaltijd of gekookte rijst. Zo is het merendeel van de vele duizenden Chinese karakters opgebouwd. De tweede lettergreep ‘diàn’ 店laat qua afbeelding een schuur zien met een schoorsteentje op het dak en daaronder een staand streepje met een zijstreep 卜，gezet op een blokje 口. Dat blokje staat voor een mond en met de twee streepjes wordt een oud voorspellend orakelteken als barst in een bot weergegeven. Alles bij elkaar, zo leggen de Chinese schriftgeleerden komt het neer op een ‘waarzegger in een schuur’. Dat idee heeft zich in de loop van vele eeuwen ontwikkeld tot de betekenis ‘winkel’ . En naar een aanwijzing voor de uitspraak, de klank van het totaal kunnen we fluiten, want hoewel alle onderdelen ook als zelfstandige karakters voorkomen, komen ze nauwelijks in de buurt van de bedoelde uitspraak diàn. Mijn bron voor deze taalkundige informatie is, zoals eerder, Rick Harbaugh, ‘Chinese characters, A Genealogy and Dictionary’, Yale University Press, 1998, 18e druk. De foto boven toont de beide karakters van het woord ‘hotel’, door mij geschreven met mijn Chinese schrijfdoos, te zien op de achtergrond, om zo de te kleine druk te omzeilen.

Vliegveld

飞 (fēi) 机 (jī) 场 (chǎng)

Hallo,

Dit is het Chinese woord voor vliegveld of luchthaven. Zo klinkt het: feej-dzjie-tsjahang. Jammer genoeg krijg ik de karakters niet opgeblazen en inkten ze een beetje dicht. Als dat zo blijft, zal ik u niet meer aan de kop zeuren over karakters op deze manier.
In het eerste karakter zien Chinese, schrijvende mensen een vliegende vogel. Het karakter is sinds 1953 enigszins simpeler gemaakt.
Het tweede karakter is het algemene Chinese woord voor machine of apparaat. Als pictogram is het moeilijk uit te leggen, omdat de rechterkant van deze combinatie door een totaal ander onderdeel is vervangen in 1953. Een en twee samen: vliegmachine.
Het derde karakter laat aan de linkerkant het karakteronderdeel zien, dat wanneer het solo voorkomt ‘aarde, grond’ betekent. De vereenvoudiging van ’53 heeft aan de rechterkant het zonne-onderdeel 日 boven de kromme lijnen vervangen door twee nietszeggende streepjes. De rechterkant betekende als pictogram oorspronkelijk: het zonnetje schijnt met stralen door de wolken. Alles bij elkaar ziet men pictografisch: grond, door de zon beschenen. Dat leidt tot de huidige betekenis : open ruimte, open veld, veld. Alleen die uitspraak. Daarvoor hebben we in het westen geen enkel, maar dan ook geen enkel aanknopingspunt of een afleidingsmogelijkheid. Hier blijft ons enkel de geheugenoefening!
Mijn bron voor deze volstrekt overbodige taalkundige informatie, die geen hond zal lezen, omdat honden nu eenmaal niet kunnen lezen is het voortreffelijke boek van Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, 18e druk, 1998, uitgegeven door Yale University Press, New Haven, Connecticut, VS, ISBN 0-966-0750-0-5 en door de Han Lu uitgeverij in Taipei, Taiwan. Het boek is ook te raadplegen op http://www.zhongwen.com/. Uitgangspunt is steeds het niet vereenvoudigde, traditionele karakter. Ongeveer tweeduizend Chinese karakters zijn vereenvoudigd voor gebruik op het vasteland.