hoe lang en hoe ver: Chinees dagboek deel VI

vrijdag 8 augustus 2008

Chinees dagboek deel VI

Chinees dagboek, deel VI

中(zhōng)国(guó) 日(rì)记(jì)，第(dì)六(liù)部(bù)分(fen)

Met Bunter op weg naar Beijing! VI

9.50 uur二(èr)〇(líng)〇(líng)六(liù), 年(nián), 四(sì)月(yuè), 十(shí)七(qī)日(rì), 星(xīng)期(qī)一(yī)

------------------------------------------------------------------

(2006, jaar, april, dag 17, maandag)

Naar Kanton (Guangzhou)

We hebben net ontbeten na een gebroken nachtrust. Ine had Danish pastry, een Chinese versie van croissantjes met zoete jam en ik het weightwatchers gemengd tropisch fruit en cornflakes met melk. Gisteren hebben we dus met en busje en met gids Bennie Ku de grote toer van Hong Kong gemaakt. 1- de Victoria Peak, waar “Chinese and dogs” niet “allowed” waren in de eerste Britse tijd. We gaan enkel naar een toeristisch uitzichtpunt waar je van boven over de wolkenkrabbers uitkijkt. Er staat een oude Chinees te roepen dat iedereen voor een foto in zijn 1p-riksja mag gaan zitten. Een aandoenlijk ouderwets beeld. Elders zie ik op een oude foto het vervoer ± 1900, geen auto’s, allemaal riksja’s op straat en wachtend.

We zien hier dat de berghellingen op HK-eiland allemaal afgedekt zijn met een zware laag beton, waarin gaten zijn uitgespaard voor de tropische bomen. Een heel vreemd gezicht. Er is nog een soort geiserfontein met waterstralen en veel schilderijenverkopers die me aan Eduardo doen denken. Een oude man verkoopt twee foto’s in plastic. HK anno 1952 en anno nu. Wat een ontzettend verschil. Het HK-eiland is een scherpe bergrug, die de haven (vissers oorspronkelijk) op Kow Loon beschermt. We gaan verder naar een tochtje door de zee-engte tussen vasteland en HK. We gaan naar Aberdeen, een vissersdorp waar de oorspronkelijke bewoners van deze metropool nog wonen: arme vissers op boten, woonboten op het water met tv, wasmachine en alle comfort via el.-kabel op de bodem. De riolering gaat rechtstreeks de zee in. Fishfood zegt de sampankapitein, grijnslachend. Hij deelt voor foto’s ronde Chinese punthoeden en ook 1 lampekaphoed uit. Zo, de hoed met de laagste status, voor poetsvrouwen, denk ik.

Jumbo

We zien dus geen vrouwen met grote zwarte ronde hoeden met piezeltjes, geen klederdracht vandaag. Dan gaan we eten in het Jumbo Flaoting (sic) Restaurant in de haven, het grootste drijvende restaurant, geheel verroest aan de achterkant, maar prachtig versierd binnen met borduurwerk. We zitten eerst aan de verkeerde tafel, moeten verkassen voor onze simpele lunch: vis, vlees en soyablokjes met bahmi, rijst en noedels (?). Veel van onze groepsgenoten blijken niet met stokjes overweg te kunnen en krijgen een vork. Ik spreek de historische woorden: wǒ yong kuaizi chi fan (ik eet met stokjes) en de ober begrijpt het pas na ± 20 seconden (komisch effect: hij begint breed te lachen en te knikken). De lunch is lekker!

Dan gaan we door naar Repulse Bay, de sjiekste woonplek met stranden in HK aan de Z-punt, en zien een strandje, een pleintje en een nep-oude tempel met Boeddha-beelden die je moet wrijven voor geld, geluk en zoontjes en een longevity-brug en een grote vis om geld in te werpen. Er staan kolossale godenbeelden van voor het boeddhisme: de opperbeschermgoden voor de vissers, heel oud, hoewel de bouw rond de jaren 1991 of 1980 ligt. Ik kan op opschriften de jaartallen al lezen , hoera:

一九九一 1991. Het geheel is kleurig, maar stelt niet veel voor: de lokale bevolking en de toeristen willen vooral over beelden wrijven, over een brug lopen om 7 dagen langer te leven,7! En overal muntjes ingooien of beelden met parelsnoeren behangen. Er staan ook mensen aandachtig te bidden voor de reuzenbeelden: heel westers met gebogen hoofden en gevouwen handen. Dan worden we losgelaten op de Stanleymarkt. Ine heeft een hekel aan kraampjes vol snuisterijen: we gaan uitrusten op een terrasje met een koele drank. Langzaam voelen we de temperatuur stijgen, hoewel het nog steeds bewolkt is en donker. Nu schijnt de zon. Gids Benny wacht op ons in zijn piepkleine parkje langs de weg.

Stempels

Ine wil toch 2 marktstraatjes doen en ik zie mensen die naamstempels graveren voor een paar centen. Zoiets wil ik, maar later. Voor bij mijn schrijfdoos thuis. Geheel verkwikt gaan we voor het laatste stukje het busje weer in. We worden afgezet in Natan Road op Kow Loon. Daar word je werkelijk gek gezeurd door kleermakers en nephorlogeverkopers. We gaan het park achter de Moskee in en zien wat Chinese mensen daar allemaal doen op Paaszondag: dansen, kletsen, zing met gitaar christelijke liederen, trompet spelen, gymnastieken enz. enz. We zien beelden, een bomenverzameling zonder D. involucrata, maar wel met de Afrikaanse tulpenboom vol oranje bloemen (Spathodea?), die we ook van Cuba kennen. Er staan ook bomen vol paarse lelies, die orchideeënboom genoemd wordt. Ine leert het karakter voor vrucht en bloem (huā) van de plaatjes. Dan gaan we terug naar de restaurantenstraatjes. Ine wil met veel tegenzin wel binnen in een ganzen- en eendenbraderij, waar we voor mager rundvlees met een soort heldergroene paksoi kiezen, goede keus met noedels en stokjes. Ik krijg weer meer vlekken. We wassen onze handen met bacteriedodende crème en zijn gerust. Waar zijn onze eigen stokjes? Ik heb ze gevonden en in mijn rugzak gestopt. Hoeven we niet meer met die gladde plastic dingen te eten.

Salarissen

Benny vertelt honderduit over de gebouwen en appartementen, de huur- en koopprijs per vierkante voet, het uitzicht en de doorsnee salarissen en bijstand. 6-8000 HK$ is ± 6-800 euro en voor poetswerk en bijstand rond de 2-3000 euro (sic!, moet zijn 2-300 euro - bntr) . Armoe. We zien ook een RK-kerkhof dat tegenover de racebaan Happy Valley ligt. Mensen worden gecremeerd in urnen begraven, niet verticaal om plaats te winnen. Honderdduizend dollar HK voor 15 jaar. Stanley is ook een prekoloniaal vissersdorp dat zo overlopen wordt dat het niet meer zichtbaar is. Benny, onze gids van de eerste dag heette Tommy, zegt dat het enkel in december echt helder en zonnig is in HK, maar ook koud: tot 7 graden Celsius, lager niet. Als de N-winden de tropen binnenwaaien. Twee meisjes willen even Engels met ons praten en wijzen ons de weg naar de metro. We vinden Kow Loon station niet en stappen over. Ik val steeds in slaap in park, bus en metro. Om ½10 zijn we thuis Wan An!

Het is nu 4.30 uur zonnig en warmer, veel warmer in de tropen!

====================================================================

Voordat we afscheid nemen van een stukje Brits China, een paar woorden over die rare naam Hong Kong. Dat is een naam in een van de grootste Zuid-Chinese taalvarianten, de plaatselijke taal. Hong Kong klinkt als 'Mestreech". De Hoog-Hollandse versie 'Maastricht' luidt in het Mandarijn Chinees, de officiële standaardtaal:

Xiang(1)Gang(3), in karakters: 香港. Ik geef de Chinese tonen tussen haakjes in cijfers, omdat de juiste accenttekens niet uit het toetsenbord komen. De uitspraak in het Nederlands komt dicht in de buurt van 'Siejang Kahaang'. Het eerste karakter betekent 'zoet geurend'. De bovenkant laat een gierstplant zien en daaronder treffen we het vierkantje dat traditioneel de mond uitbeeldt met een streepje erin: íets in de mond. Als je een plant in je mond steekt, vooral oosterse specerij, dan kun je vaak een zoete lucht ruiken. Smaak en geur hangen heel erg samen.Het tweede karakter betekent 'haven' , letterlijk eigenlijk waterweg, gezien het linkerkantje dat drie waterdruppels laat zien en de rechterkant is geleend van het woord en karakter voor weg of brede laan, dat ook op 'ang' eindigt: xiang(4), het fonetische element, datr niet echt letterlijk genomen kan worden, zoals zo vaak. Opnieuw met dank aan Rick Harbaugh en zijn 'Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary. Hij maakte het mogelijk om mijn lezers weer eens door te zagen over die mysterieuze taal: Hong Kong, Xiang Gang, de zoetgeurende haven.

============================================================================

Kanton aan de Parel-rivier

Kanton

22.15, kamer 1409 van het Guangdong Jun Tian Navigation Hotel aan de boorden van de Paarl Rivier (sic) in Kanton (Guang Zhou). Het adres is onbekend want onleesbaar, omdat hier in het echte China de karakters duidelijk de overhand nemen. En ook de uitdossing van de mensen. Het is allemaal wat armoeiiger en slonziger. Meer bedelaars enz. Ik ben de laatste ochtend in HK de kamer niet afgeweest. Ine ging naar een supermarkt om wat te eten in te slaan voor de bootreis.

De Parel-oever

Met een bus naar de haven van HK en vandaar een klein stukje langs de kust naar het zuiden om gelijk de Paarlrivierdelta in te duiken. We varen in een luxe passagiersverblijf met grootbeeldvideo-tv ongeveer twee uur de zeer brede P-rivier op. Pas rond ½4 kunnen we de oevers goed zien en de industriële activiteiten. Een beetje troosteloos en versleten allemaal. Ine is misselijk, maar braakt niet. In Kanton moeten we nog een paar uur bussen voordat we , gelukkig in het centrum, een hotel met veel ruimere kamers vinden. Het Guangdong Jun Tian Navigation Hotel. Op de 14^de slapen we. We gaan met bijna iedereen verderop eten vanavond. Heerlijk gegeten in een ander hotel met zijn allen aan twee ronde tafels met ± 6 gangen en stokjes. Een mooie dag, maar zo moe dat ik stop!

Bunter

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Welkom, welkom, lieve mensen: lees en huiver (van genoegen, natuurlijk

Pasen op zijn Chinees

复(fù)活(huó)节(jié) 快(kuài)乐(lè)
Vrolijk Pasen staat hierboven in het Chinees en met deze mooie wens, die wel erg laat komt dit jaar met die extreem vroege Pasen op 23 maart, verwijs ik natuurlijk naar de natte Paaswake die mijn vrouw en ik in 2006 meemaakten in ons hotel in Hong Kong. Het is nog steeds geen uitgemaakte zaak: was de waterafvoer van de douche inderdaad te krap of heb ik te lang die toepasselijke aria gezongen uit ’Das Land des Lächelns’ van Franz Léhar, een van de lievelingsoperettes van mijn moeder zaliger over China, het land van de glimlach?

Pesach, Pascha, Pasqua, Paques, Pasen, Easter, Ostern en ga zo maar door: elke taal heeft een naam voor dit centrale mysteriefeest van het christendom. Zelfs het Baskisch: Basko. En het Schotse Gaelic: Càisg. En dus ook het Mandarijn Chinees: je hoort foe-chwoho-dziejèhè. Vrolijk klinkt als ‘kwajluh’, met de ‘u’ van ‘blut’.

Letterlijk vertaald: weer-leven-feest. Op de bijgaande stillevende foto heb ik de karakters op klassieke wijze onder elkaar gezet: het langste rijtje moet het eerst gelezen worden en dan het kortere rijtje links. Vooral over het huó-karakter valt iets te vertellen.

De linkerkant laat drie druppels water zien en het centrale rechterdeel een vierkant blokje voor mond en er wordt iets uitgestoken uit die mond naar boven. Dat kan dus alleen maar een tong zijn. Het Chinese woord voor tong is ‘shé’ met dit karakter: 舌. Drie druppels water op een tong is dus ‘leven’ en als je midden in een van de Noord-Chinese woestijnen staat, kun je je daar wel iets bij voorstellen. Zo kun je de betekenis van het karakter onthouden, maar de stap naar het woord, de uitspraak is in dit geval veel moeilijker: huó (chwoho, tweede toon). Misschien dat het rechterdeel shé ooit anders geklonken heeft en de verwijzing naar de uitspraak dus verloren gegaan is. Grappig is wel, dat ik bij mijn speurtocht rond dit karakter een oude betekenis vond: ‘het geluid van snelstromend water’. Nou, ook dit onderdeel van het Chinese begrip Pasen is toepasselijk: snelstromend water over de rand van de douchebak in dat hotel in Hong Kong.

Tenslotte: de eerste twee karakters van het Chinese Paaswoord, fù-huó worden ook gebruikt voor het werkwoord ‘reanimeren’. En zo is Pasen in China het re-animeerfeest.
Dat Chinezen überhaupt iets over Pasen te weten kwamen, moet toegeschreven worden aan de orde van de Jezuïeten, die al in de zestiende eeuw pogingen deden om Zuid-Oost-Azië tot het christendom te bekeren. Zo trok de Spaanse Jezuïet Juan Bautista Ribeira in 1568 vanaf de Portugese handelspost Macao het binnenland in zonder ook maar enige kennis van de taal, de cultuur en in zijn westers klofje van die tijd. Hij vertrouwde enkel op Gods genade, zo schreef hij later aan zijn overste. Ribeira bereikte helemaal niets, kreeg geen enkel contact met de bevolking en keerde na drie jaar diep teleurgesteld terug. Zijn conclusie was: als Gods genade niet hielp, dan was het hoog tijd voor soldaten. Twee Italiaanse Jezuïeten, Matteo Ricci en Michele Ruggieri deden in 1583 een tweede poging in de buurt van Macao. Zij kenden de taal en kleedden zich aanvankelijk als boeddhistische monniken. Zij maakten wel contact en werden vriendelijk ontvangen, maar waren later gedwongen om echt zijden Chinese gewaden te gaan dragen met speciale hoeden op om achterdocht bij de autoriteiten weg te nemen en te kunnen converseren in de betere kringen. Ze maakten zelfs gebruik van draagstoelen. Het christendom is nooit aangeslagen in China vanwege de enorme cultureel kloof die er gaapte.

De Amerikaanse sinoloog David Porter heeft de eerste goed gedocumenteerde ontmoetingen tussen Oost en West in de zestiende eeuw beschreven in zijn boek ‘Ídeographia, The Chinese Cipher in Early Modern Europe’ Daaraan heb ik ook de historische details ontleend.
David Porter, Ideographia, 2001, Stanford University Press, Stanford Californië, ISBN 0-8047-3203-5
Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, Yale University Press.

Wat is tijd?

“Als je ervan uitgaat dat de aarde van west naar oost draait, zodat de draaiing van de aarde als het ware wordt ingehaald en je terechtkomt in een land, waar de zon op macroniveau eerder opgaat, zodat het daar later is.”
Zo heb ik het neergeschreven in mijn dagboekaantekeningen van 15 april 2006 naar aanleiding van de vlucht Frankfurt-Hong Kong. Je vliegt naar het verre Oosten, naar China. Daar komt te zon veel eerder op, dus is het er veel later. Telkens als ik dit korte zinnetje lees en probeer te begrijpen, vallen mijn hersens in een knoop. Hoe kan het nu ergens later zijn, als er de zon net eerder opkomt? Je bent geneigd te denken: Dan moet het daar ook vroeger zijn natuurlijk. Wat een raar fenomeen is tijd eigenlijk?, dacht ik in het vliegtuig er gelijk achteraan en toen begreep ik er helemaal niets meer van.
Nu, weer ruim twee jaar ouder en wijzer, denk ik dat de clou in de richting zit waarin de aarde draait om zijn eigen as. De aarde draait in oostelijke richting, vandaar : ex oriente lux, in het oosten komt schijnbaar de zon op, niet omdat de zon in een soort zonnewagen rond de aarde draait of getrokken wordt met paarden, maar omdat de aarde zelf draait naar het oosten toe.
Oké, daar komt in China de zon op. Bij ons nog niet, want wij wonen veel verder naar het westen. Bij ons is het nog donker, maar vanwege de draairichting van de aarde komt de zon uiteindelijk ook onze kant op. Bij het eerste hanengekraai in onze contreien, staat de zon natuurlijk al veel hoger aan de hemel in China, omdat de aarde inmiddels onder de zon door is gedraaid en DUS is het daar later. De tijd van de dag wordt dus afgemeten aan de stand van de zon. En zo beschouwd is de tijd, die voortdurend verglijdt, niet meer dan het draaien van de aarde, waardoor de dag- en nachtzijde van onze planeet steeds achter elkaar aan jagen.
Er zijn ook prachtige foto’s vanuit de ruimte, waarin je scheiding tussen dag en nacht, de dageraad als een vlak van licht over de onbewolkte Sahara ziet trekken. Maar hoe komt het dan dat we ouder worden door het draaien van de aarde? Daarmee wordt toch alleen maar de tijd gemeten via de zonnestand, maar wat is de tijd zelf dan, afgezien van methodes om hem te meten? Ik weet het niet, het wezen van de tijd, maar mijn gevoel zegt, dat het alles met beweging te maken heeft. Per slot van rekening beweegt alles wat leeft en verslijt langzaam.

Hotel en zo

fàndiàn, 饭店 dat is het Chinese woord voor hotel, dat wil zeggen een groot hotel voor buitenlandse toeristen, zo’n hotel als wij hadden in Hong Kong, toen wij daar half april 2006 arriveerden. Je hoort: fan-tie-jèn, alle drie de lettergreepjes vrij snel uitgesproken op een soort strenge, bozige toon. Misschien eerder nog klinkend als fantjèn, waarbij de ‘t’ niet teveel mag spetteren, moet een zachte ‘t’ zijn. Dat zijn dus twee vierde tonen uit het Mandarijn achter elkaar, ook bekend als de snelle valtonen. Nu betekent de eerste lettergreep ‘fàn’ op zichzelf: gekookte rijst of maaltijd. En ‘diàn’ staat voor winkel, geen grote zaak, zoals een supermarkt, maar een middelgrote speciaalzaak. Letterlijk zegt de Chinees dus ‘eetwinkel’ als hij het over een groot hotel-restaurant heeft. En dan nu het schrijven. Wie de karakters wil begrijpen en vooral ook onthouden zal ze element voor element uit elkaar moeten halen en weer in elkaar zetten als legostenen. We beginnen vooraan, helemaal links. Het linkeronderdeel van het ‘fàn’-karakter ziet er zo uit: 饣. Het is eigenlijk de verkorte, abstracte versie van dit karakter: 食，dat de uitspraak ‘shì’ kent en voedsel betekent. 食 is hier verkort tot 饣om als radicaal te dienen, dat wil zeggen een linkerstukje van het karakter, dat in het algemeen de categorie van betekenissen aangeeft, waaronder datgene valt wat het gehele karakter aangeeft. De categorie is ‘ voedsel’. En dat 食- onderdeel kan weer nader ontleed worden in de betekenissen verzamelen (bovenkant) en rijst (onderkant). Kortom: verzamelde rijst is voedsel. Die voedselradicaal wordt nu tegen 反 opgeplakt. Dat karakter komt ook zelfstandig voor, laat pictografisch een hand 又 zien die tegen een steile klif leunt met als betekenis: omdraaien, zich verzetten tegen, in opstand komen. Het belangrijkste is echter de uitspraak: fǎn, dwz fan in een andere toon, maar wel fan. Die uitspraak geeft dus in de redeneertrant van de Chinese karakterontwerpers een aanwijzing over de uitspraak van het gehele karakter 饭. De linkerkant duidt dus de inhoudelijke categorie aan, waarin het gezochte woord moet vallen en het rechterdeel geeft een aanwijzing over de uitspraak. Het eindresultaat is: fàn met als betekenis maaltijd of gekookte rijst. Zo is het merendeel van de vele duizenden Chinese karakters opgebouwd. De tweede lettergreep ‘diàn’ 店laat qua afbeelding een schuur zien met een schoorsteentje op het dak en daaronder een staand streepje met een zijstreep 卜，gezet op een blokje 口. Dat blokje staat voor een mond en met de twee streepjes wordt een oud voorspellend orakelteken als barst in een bot weergegeven. Alles bij elkaar, zo leggen de Chinese schriftgeleerden komt het neer op een ‘waarzegger in een schuur’. Dat idee heeft zich in de loop van vele eeuwen ontwikkeld tot de betekenis ‘winkel’ . En naar een aanwijzing voor de uitspraak, de klank van het totaal kunnen we fluiten, want hoewel alle onderdelen ook als zelfstandige karakters voorkomen, komen ze nauwelijks in de buurt van de bedoelde uitspraak diàn. Mijn bron voor deze taalkundige informatie is, zoals eerder, Rick Harbaugh, ‘Chinese characters, A Genealogy and Dictionary’, Yale University Press, 1998, 18e druk. De foto boven toont de beide karakters van het woord ‘hotel’, door mij geschreven met mijn Chinese schrijfdoos, te zien op de achtergrond, om zo de te kleine druk te omzeilen.

Vliegveld

飞 (fēi) 机 (jī) 场 (chǎng)

Hallo,

Dit is het Chinese woord voor vliegveld of luchthaven. Zo klinkt het: feej-dzjie-tsjahang. Jammer genoeg krijg ik de karakters niet opgeblazen en inkten ze een beetje dicht. Als dat zo blijft, zal ik u niet meer aan de kop zeuren over karakters op deze manier.
In het eerste karakter zien Chinese, schrijvende mensen een vliegende vogel. Het karakter is sinds 1953 enigszins simpeler gemaakt.
Het tweede karakter is het algemene Chinese woord voor machine of apparaat. Als pictogram is het moeilijk uit te leggen, omdat de rechterkant van deze combinatie door een totaal ander onderdeel is vervangen in 1953. Een en twee samen: vliegmachine.
Het derde karakter laat aan de linkerkant het karakteronderdeel zien, dat wanneer het solo voorkomt ‘aarde, grond’ betekent. De vereenvoudiging van ’53 heeft aan de rechterkant het zonne-onderdeel 日 boven de kromme lijnen vervangen door twee nietszeggende streepjes. De rechterkant betekende als pictogram oorspronkelijk: het zonnetje schijnt met stralen door de wolken. Alles bij elkaar ziet men pictografisch: grond, door de zon beschenen. Dat leidt tot de huidige betekenis : open ruimte, open veld, veld. Alleen die uitspraak. Daarvoor hebben we in het westen geen enkel, maar dan ook geen enkel aanknopingspunt of een afleidingsmogelijkheid. Hier blijft ons enkel de geheugenoefening!
Mijn bron voor deze volstrekt overbodige taalkundige informatie, die geen hond zal lezen, omdat honden nu eenmaal niet kunnen lezen is het voortreffelijke boek van Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, 18e druk, 1998, uitgegeven door Yale University Press, New Haven, Connecticut, VS, ISBN 0-966-0750-0-5 en door de Han Lu uitgeverij in Taipei, Taiwan. Het boek is ook te raadplegen op http://www.zhongwen.com/. Uitgangspunt is steeds het niet vereenvoudigde, traditionele karakter. Ongeveer tweeduizend Chinese karakters zijn vereenvoudigd voor gebruik op het vasteland.