hoe lang en hoe ver: Chinees dagboek, deel XIV

zaterdag 18 oktober 2008

Chinees dagboek, deel XIV

中(zhōng)国(guó) 日(rì)记(jì)，第(dì)十(shí)四(sì)部(bù)分(fen)

Met Bunter op weg naar Beijing! XIV

873 stenen treden

op en ook weer af

Dus: 二〇〇六年四月二十九日

星期六，

2006, april, dag 29, zaterdag 22.30

Kamer 80202 van het Lishuijinsha-hotel in Lijiang. 丽水金沙客栈. Betekent zoiets als ” Waterput bij de boom” aan het beeldmerk te zien. De moeilijkste hotelnaam totnutoe.

Foto: Treedt binnen in 'helder water gouden zand'

Maar eerst nog even over onze laatste dag in Dali, de oude Bai-stad aan het zevende grootste zoetwatermeer van China: Er Hai. Om 11.00 uur komt een lokale gids ons, dat zijn Christiane Erens, Ernst van Raalte, Mariska Brouwer (uit Groningen-armband) en wij tweeën, halen. We moeten even tot buiten de stad lopen om onze paardentaxi te bestijgen. Ine wil in eerste instantie enkel naar de San Ta, de drie pagodes van Dali, 1000 jaar oud, denkt dat ik niet naar de kabelbaan durf, maar op het laatste moment besluiten we toch met zijn allen de berg van de Groene Jade-keten op te gaan. De arme paardjes hebben vreselijke moeite om de eerste aanloop naar de berg te halen. Hun hoeven glijden uit op het gladde asfalt en daarom zigzagt de voerman en jaagt ons beestje steeds de begroeide greppel in.

We gaan omhoog in rechte lijn in de zon, ik schat zo’n 500 meter hoger in een hangend tweezitsbankje, dat af en toe zeker 50 meter boven de grond bungelt. Soms maar een paar meter: ik zie bloeiende rododendrons en Chinese azalea’s op de helling en ook heel veel Chinese graven in u-vormige gangen de heuvel in. (tekening) We komen na ± 30 minuten heelhuids boven. Daar is een prachtig uitzichtpunt over Dali. We kopen er ook onze foto in de kabelbaan en bezoeken de zoveelste kleine tempel* (In de ondermarge genoteerd: * Zonghe Si). Er is ook thee en koffie en genoeg tijd om foto’s te maken. We zien vanuit de verte een tempelcomplex achter de San Ta en besluiten dat ’s middags ook mee te nemen. Ine is te ziek en te slap van de schijterij en gaat rusten in het Hotel. De drie pagodes, waar de paardentaxi ons weer heen brengt.

We vragen om een mini-busje, maar die uitgekookte Chinese voerlieden spelen dommetje voor 20 元 tot we uiteindelijk toch besluiten in hun krakkemikkige karretjes te kruipen. Achter de pagodes ligt een nog niet beschreven tempelcomplex tegen de berg op. Ik heb de naam niet opgeschreven, het complex met actieve monniken in zijgebouwen omarmt de San Ta, want je moet eerst de kloosterpoort binnen voor 121元 loopt tegen de San Ta op (1x70 2x42 meter, uit 800 en ± 1000). En dan gaat het door zeker 20 tempels, grote en kleine, poorten en langs 2 tempelvleugels met telkens 500 vergulde Boeddha-volgelingen – de nobelen zie Bamboetempel bij Kunming en ook de surfers – wel 873 stenen treden omhoog tot op de derde of vierde verdieping van de laatste pagode-toren, van het balkon waarvan je een prachtig uitzicht hebt over het gehele steile complex. Pas in 2005 helemaal gereed gekomen. In de op 3 na bovenste tempel lopen gele en oudere bruine en geelbruine monniken te zingen en op gongen te slaan. Een hele processie van 15 stuks. Ze gaan ook in een vierkant voor de Boeddha staan en maken kowtows (hoofd tegen de grond.

Daar haakt Christiane met haar rokerslongen af. We zien haar niet meer op de terugweg. We missen ook de golfkartrammetjes en Ernst en ik tellen 873 treden op de terugweg. Een onvoorstelbaar mooi complex, moet miljarden gekost hebben en hoe hoger je komt, hoe minder Chinese schreeuwgidsen en kwaaktoeristen. We gaan naar huis, onze paardentaxi blijkt op ons gewacht te hebben. In ons ontbijtrestaurant zitten een heleboel bekenden; daar vallen Ernst en Mariska neer en ik ga Ine ophalen. Zij belde net met Wybe die de berg, onze berg opgerend is en weer af om onze vermissing te melden, omdat doorgerookte Christiane paniek getrapt heeft. Ze drukt net af en ik draai de hotelpoort in. Wybe weer teruggebeld. We eten heerlijk met Ernst en Mariska (steaks met paddestoelen, uien en zwarte peper) en Ine groentetjes zonder vet.

Het vertrek uit Dali is droog , maar benoorden het meer gaat het omhoog het gebergte in en het begin (sic) behoorlijk te plenzen. Onderweg zien we een ernstig ongeluk met een busje(ambulances en bloed op strraat) een auto door de roodwitte afzetpalen bij een ravijn en nog twee tegen elkaar geslipte busjes. Onze chauffeur rijdt ferm maar voorzichtig en ook het bagagebusje blijft op de weg. Onderweg plaspauze achter een enorme supermarkt vol met echte jade armbanden, flinters jade in alle kleuren als hanger en ga zo maar door. Een enorme, grote tent vol met hetzelfde. Onvoorstelbaar. Om 8.35 uur vertrokken na een surpriseparty voor Mariska Brouwer die donderdag 27 april jarig is en en prachtige tijgertaart krijgt ( kosten 60 yan! (sic)) met 21 kaarsjes. Verplicht wekken om 06.00 uur en allemaal ontbijten samen in Old Wooden House in het centrum van Dali.

Foto: Lijiangs Naxi-orkest, prachtig!

Na aankomst in Lijiang geeft Mariska een borrel in de Tibetaan van L. na afloop van een concert van oude Naxi-muzikanten (strijkers, gong, fluit cymbaal, zangsolo’s, grote gitaren, snarenbordjes, vergezeld van een lezing van een 77-jarige professor over deze indrukwekkende, ook aan de Cult. Rev. Ontsnapte muziekvorm van het Naxi-volk. Het maakt veel indruk op me, vooral de opgewekte uitstraling van stokoude heertjes (entree 140 yuan). En we dragen elk 100 Euro bij aan de pot van Wybe. De Naxi-muziek wordt zonder dirigent gespeeld. Een gonger met een tafelrek vol metalen gongetjes in diverse toonhoogtes geeft de melodie aan en telt ook af voor het begin. ± Vijf Naxi-vrouwen zingen keihard en hoog. Ik hoor van Wybe dat de Naxi-taal de enige, nog levende pictogram- of hieroglyphentaal is op de wereld. Hoe interessant!

Een romantische, want niet scherpe afdruk van een beeld uit het Zwarte Drakenpark

Vandaag, zaterdag 29 april 2006. Hebben we drie Naxi-taalboekjes gekocht, heerlijk rondgehobbeld in het Zwartedrakenpark(Heilong Tan) met prachtig vergezicht op de Jadedraak Sneeuwberg van 5600 meter, de laatste uitschieter naar het Oosten van de Himalaya (Yulong Xue Shan). We lunchen met hamburgers en frites, slapen een uurtje van 3 tot 4, doen nog leuke inkopen voor Pepijn en Mieke (zijde!) en het beste nieuws is dat Ine haar mobieltje weer vindt tussen de vuile sokken in het schoenentasje! De 5 mensen die 6 uur in de bus gezeten hebben en 3 uur getijgerd in de Leaping Tiger Gorge komen behouden terug. Anderen bezochten de befaamde dokter Ho in een naburig dorp op de fiets en dan stop ik 5 voor 12. Gauw de elektrische onderdeken aanzetten. Gedouchet ook, geschoren, tanden gepoetst en opgewekt! We gaan een nacht en een dag bussen en treinen!

BUNTER

Toelichting:

Vooral op de naam van ons hotel in Lijiang. Toen ik de naam kopieerde in Chinese karakters, zat ik in mijn eerste jaar Mandarijn. Ik ben nu in mijn vierde jaar en al iets verder in het lezen en opzoeken van karakters, omdat ik in de loop van de cursusjaren via Internet en allerlei gespecialiseerde Internet-boekhandels een schat aan ‘Chinese tools’ heb verzameld.

Zo zag de naam van ons hotel er uit: 丽(lì)水(shuǐ)金(jīn)沙(shā)客(kè)栈(zhàn) . Het eerste karakter li in de vierde toon betekent helder, mooi of knap, vooral van vrouwen of meisjes gezegd, maar het is ook het eerste karakter van de plaatsnaam Li jiang 丽江， dat op zich weer ‘mooie, brede rivier’ betekent. Het tweede karakter shui in de derde toon (sjweehee, uitgesproken) is ‘water’. Het derde, jin in de eerste toon (hoor: dzjien) is zeer bekend, staat voor ‘goud’ en het vierde (sha, hoor sjaa, in de eerste toon) betekent ‘zand’, ook korrelig en grof. De laatste twee karakters tenslotte, ke zhan, (allebei korte vierde toon) duiden samen de aard van de zaak aan: taverne, zeg maar klein hotel met eetmogelijkheid, ook wel gasthuis. We zien dus dat het onbuigzame Chinees hier schijnbaar een aantal losse begrippen naast elkaar plaatst, waarvan de context met ons westers brein gegist moet worden. Ik zou kiezen voor: helder water gouden zand Taveerne. Of het eerste karakter voor de plaatsaanduiding Li Jiang houden. Maar dan komt shui in de lucht te hangen.

Het kan ook goed zijn dat deze vier eerste karakters samen een citaat, gezegde of spreekwoord uit de klassieke Chinese taal vormen, bekend bij veel goed opgeleide Chinezen. Ik heb het in mijn dikste Chinese woordenboek niet gevonden!

En zo blijft het heerlijk stoeien met deze mysterieuze taal.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Welkom, welkom, lieve mensen: lees en huiver (van genoegen, natuurlijk

Pasen op zijn Chinees

复(fù)活(huó)节(jié) 快(kuài)乐(lè)
Vrolijk Pasen staat hierboven in het Chinees en met deze mooie wens, die wel erg laat komt dit jaar met die extreem vroege Pasen op 23 maart, verwijs ik natuurlijk naar de natte Paaswake die mijn vrouw en ik in 2006 meemaakten in ons hotel in Hong Kong. Het is nog steeds geen uitgemaakte zaak: was de waterafvoer van de douche inderdaad te krap of heb ik te lang die toepasselijke aria gezongen uit ’Das Land des Lächelns’ van Franz Léhar, een van de lievelingsoperettes van mijn moeder zaliger over China, het land van de glimlach?

Pesach, Pascha, Pasqua, Paques, Pasen, Easter, Ostern en ga zo maar door: elke taal heeft een naam voor dit centrale mysteriefeest van het christendom. Zelfs het Baskisch: Basko. En het Schotse Gaelic: Càisg. En dus ook het Mandarijn Chinees: je hoort foe-chwoho-dziejèhè. Vrolijk klinkt als ‘kwajluh’, met de ‘u’ van ‘blut’.

Letterlijk vertaald: weer-leven-feest. Op de bijgaande stillevende foto heb ik de karakters op klassieke wijze onder elkaar gezet: het langste rijtje moet het eerst gelezen worden en dan het kortere rijtje links. Vooral over het huó-karakter valt iets te vertellen.

De linkerkant laat drie druppels water zien en het centrale rechterdeel een vierkant blokje voor mond en er wordt iets uitgestoken uit die mond naar boven. Dat kan dus alleen maar een tong zijn. Het Chinese woord voor tong is ‘shé’ met dit karakter: 舌. Drie druppels water op een tong is dus ‘leven’ en als je midden in een van de Noord-Chinese woestijnen staat, kun je je daar wel iets bij voorstellen. Zo kun je de betekenis van het karakter onthouden, maar de stap naar het woord, de uitspraak is in dit geval veel moeilijker: huó (chwoho, tweede toon). Misschien dat het rechterdeel shé ooit anders geklonken heeft en de verwijzing naar de uitspraak dus verloren gegaan is. Grappig is wel, dat ik bij mijn speurtocht rond dit karakter een oude betekenis vond: ‘het geluid van snelstromend water’. Nou, ook dit onderdeel van het Chinese begrip Pasen is toepasselijk: snelstromend water over de rand van de douchebak in dat hotel in Hong Kong.

Tenslotte: de eerste twee karakters van het Chinese Paaswoord, fù-huó worden ook gebruikt voor het werkwoord ‘reanimeren’. En zo is Pasen in China het re-animeerfeest.
Dat Chinezen überhaupt iets over Pasen te weten kwamen, moet toegeschreven worden aan de orde van de Jezuïeten, die al in de zestiende eeuw pogingen deden om Zuid-Oost-Azië tot het christendom te bekeren. Zo trok de Spaanse Jezuïet Juan Bautista Ribeira in 1568 vanaf de Portugese handelspost Macao het binnenland in zonder ook maar enige kennis van de taal, de cultuur en in zijn westers klofje van die tijd. Hij vertrouwde enkel op Gods genade, zo schreef hij later aan zijn overste. Ribeira bereikte helemaal niets, kreeg geen enkel contact met de bevolking en keerde na drie jaar diep teleurgesteld terug. Zijn conclusie was: als Gods genade niet hielp, dan was het hoog tijd voor soldaten. Twee Italiaanse Jezuïeten, Matteo Ricci en Michele Ruggieri deden in 1583 een tweede poging in de buurt van Macao. Zij kenden de taal en kleedden zich aanvankelijk als boeddhistische monniken. Zij maakten wel contact en werden vriendelijk ontvangen, maar waren later gedwongen om echt zijden Chinese gewaden te gaan dragen met speciale hoeden op om achterdocht bij de autoriteiten weg te nemen en te kunnen converseren in de betere kringen. Ze maakten zelfs gebruik van draagstoelen. Het christendom is nooit aangeslagen in China vanwege de enorme cultureel kloof die er gaapte.

De Amerikaanse sinoloog David Porter heeft de eerste goed gedocumenteerde ontmoetingen tussen Oost en West in de zestiende eeuw beschreven in zijn boek ‘Ídeographia, The Chinese Cipher in Early Modern Europe’ Daaraan heb ik ook de historische details ontleend.
David Porter, Ideographia, 2001, Stanford University Press, Stanford Californië, ISBN 0-8047-3203-5
Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, Yale University Press.

Wat is tijd?

“Als je ervan uitgaat dat de aarde van west naar oost draait, zodat de draaiing van de aarde als het ware wordt ingehaald en je terechtkomt in een land, waar de zon op macroniveau eerder opgaat, zodat het daar later is.”
Zo heb ik het neergeschreven in mijn dagboekaantekeningen van 15 april 2006 naar aanleiding van de vlucht Frankfurt-Hong Kong. Je vliegt naar het verre Oosten, naar China. Daar komt te zon veel eerder op, dus is het er veel later. Telkens als ik dit korte zinnetje lees en probeer te begrijpen, vallen mijn hersens in een knoop. Hoe kan het nu ergens later zijn, als er de zon net eerder opkomt? Je bent geneigd te denken: Dan moet het daar ook vroeger zijn natuurlijk. Wat een raar fenomeen is tijd eigenlijk?, dacht ik in het vliegtuig er gelijk achteraan en toen begreep ik er helemaal niets meer van.
Nu, weer ruim twee jaar ouder en wijzer, denk ik dat de clou in de richting zit waarin de aarde draait om zijn eigen as. De aarde draait in oostelijke richting, vandaar : ex oriente lux, in het oosten komt schijnbaar de zon op, niet omdat de zon in een soort zonnewagen rond de aarde draait of getrokken wordt met paarden, maar omdat de aarde zelf draait naar het oosten toe.
Oké, daar komt in China de zon op. Bij ons nog niet, want wij wonen veel verder naar het westen. Bij ons is het nog donker, maar vanwege de draairichting van de aarde komt de zon uiteindelijk ook onze kant op. Bij het eerste hanengekraai in onze contreien, staat de zon natuurlijk al veel hoger aan de hemel in China, omdat de aarde inmiddels onder de zon door is gedraaid en DUS is het daar later. De tijd van de dag wordt dus afgemeten aan de stand van de zon. En zo beschouwd is de tijd, die voortdurend verglijdt, niet meer dan het draaien van de aarde, waardoor de dag- en nachtzijde van onze planeet steeds achter elkaar aan jagen.
Er zijn ook prachtige foto’s vanuit de ruimte, waarin je scheiding tussen dag en nacht, de dageraad als een vlak van licht over de onbewolkte Sahara ziet trekken. Maar hoe komt het dan dat we ouder worden door het draaien van de aarde? Daarmee wordt toch alleen maar de tijd gemeten via de zonnestand, maar wat is de tijd zelf dan, afgezien van methodes om hem te meten? Ik weet het niet, het wezen van de tijd, maar mijn gevoel zegt, dat het alles met beweging te maken heeft. Per slot van rekening beweegt alles wat leeft en verslijt langzaam.

Hotel en zo

fàndiàn, 饭店 dat is het Chinese woord voor hotel, dat wil zeggen een groot hotel voor buitenlandse toeristen, zo’n hotel als wij hadden in Hong Kong, toen wij daar half april 2006 arriveerden. Je hoort: fan-tie-jèn, alle drie de lettergreepjes vrij snel uitgesproken op een soort strenge, bozige toon. Misschien eerder nog klinkend als fantjèn, waarbij de ‘t’ niet teveel mag spetteren, moet een zachte ‘t’ zijn. Dat zijn dus twee vierde tonen uit het Mandarijn achter elkaar, ook bekend als de snelle valtonen. Nu betekent de eerste lettergreep ‘fàn’ op zichzelf: gekookte rijst of maaltijd. En ‘diàn’ staat voor winkel, geen grote zaak, zoals een supermarkt, maar een middelgrote speciaalzaak. Letterlijk zegt de Chinees dus ‘eetwinkel’ als hij het over een groot hotel-restaurant heeft. En dan nu het schrijven. Wie de karakters wil begrijpen en vooral ook onthouden zal ze element voor element uit elkaar moeten halen en weer in elkaar zetten als legostenen. We beginnen vooraan, helemaal links. Het linkeronderdeel van het ‘fàn’-karakter ziet er zo uit: 饣. Het is eigenlijk de verkorte, abstracte versie van dit karakter: 食，dat de uitspraak ‘shì’ kent en voedsel betekent. 食 is hier verkort tot 饣om als radicaal te dienen, dat wil zeggen een linkerstukje van het karakter, dat in het algemeen de categorie van betekenissen aangeeft, waaronder datgene valt wat het gehele karakter aangeeft. De categorie is ‘ voedsel’. En dat 食- onderdeel kan weer nader ontleed worden in de betekenissen verzamelen (bovenkant) en rijst (onderkant). Kortom: verzamelde rijst is voedsel. Die voedselradicaal wordt nu tegen 反 opgeplakt. Dat karakter komt ook zelfstandig voor, laat pictografisch een hand 又 zien die tegen een steile klif leunt met als betekenis: omdraaien, zich verzetten tegen, in opstand komen. Het belangrijkste is echter de uitspraak: fǎn, dwz fan in een andere toon, maar wel fan. Die uitspraak geeft dus in de redeneertrant van de Chinese karakterontwerpers een aanwijzing over de uitspraak van het gehele karakter 饭. De linkerkant duidt dus de inhoudelijke categorie aan, waarin het gezochte woord moet vallen en het rechterdeel geeft een aanwijzing over de uitspraak. Het eindresultaat is: fàn met als betekenis maaltijd of gekookte rijst. Zo is het merendeel van de vele duizenden Chinese karakters opgebouwd. De tweede lettergreep ‘diàn’ 店laat qua afbeelding een schuur zien met een schoorsteentje op het dak en daaronder een staand streepje met een zijstreep 卜，gezet op een blokje 口. Dat blokje staat voor een mond en met de twee streepjes wordt een oud voorspellend orakelteken als barst in een bot weergegeven. Alles bij elkaar, zo leggen de Chinese schriftgeleerden komt het neer op een ‘waarzegger in een schuur’. Dat idee heeft zich in de loop van vele eeuwen ontwikkeld tot de betekenis ‘winkel’ . En naar een aanwijzing voor de uitspraak, de klank van het totaal kunnen we fluiten, want hoewel alle onderdelen ook als zelfstandige karakters voorkomen, komen ze nauwelijks in de buurt van de bedoelde uitspraak diàn. Mijn bron voor deze taalkundige informatie is, zoals eerder, Rick Harbaugh, ‘Chinese characters, A Genealogy and Dictionary’, Yale University Press, 1998, 18e druk. De foto boven toont de beide karakters van het woord ‘hotel’, door mij geschreven met mijn Chinese schrijfdoos, te zien op de achtergrond, om zo de te kleine druk te omzeilen.

Vliegveld

飞 (fēi) 机 (jī) 场 (chǎng)

Hallo,

Dit is het Chinese woord voor vliegveld of luchthaven. Zo klinkt het: feej-dzjie-tsjahang. Jammer genoeg krijg ik de karakters niet opgeblazen en inkten ze een beetje dicht. Als dat zo blijft, zal ik u niet meer aan de kop zeuren over karakters op deze manier.
In het eerste karakter zien Chinese, schrijvende mensen een vliegende vogel. Het karakter is sinds 1953 enigszins simpeler gemaakt.
Het tweede karakter is het algemene Chinese woord voor machine of apparaat. Als pictogram is het moeilijk uit te leggen, omdat de rechterkant van deze combinatie door een totaal ander onderdeel is vervangen in 1953. Een en twee samen: vliegmachine.
Het derde karakter laat aan de linkerkant het karakteronderdeel zien, dat wanneer het solo voorkomt ‘aarde, grond’ betekent. De vereenvoudiging van ’53 heeft aan de rechterkant het zonne-onderdeel 日 boven de kromme lijnen vervangen door twee nietszeggende streepjes. De rechterkant betekende als pictogram oorspronkelijk: het zonnetje schijnt met stralen door de wolken. Alles bij elkaar ziet men pictografisch: grond, door de zon beschenen. Dat leidt tot de huidige betekenis : open ruimte, open veld, veld. Alleen die uitspraak. Daarvoor hebben we in het westen geen enkel, maar dan ook geen enkel aanknopingspunt of een afleidingsmogelijkheid. Hier blijft ons enkel de geheugenoefening!
Mijn bron voor deze volstrekt overbodige taalkundige informatie, die geen hond zal lezen, omdat honden nu eenmaal niet kunnen lezen is het voortreffelijke boek van Rick Harbaugh, Chinese Characters, A Genealogy and Dictionary, 18e druk, 1998, uitgegeven door Yale University Press, New Haven, Connecticut, VS, ISBN 0-966-0750-0-5 en door de Han Lu uitgeverij in Taipei, Taiwan. Het boek is ook te raadplegen op http://www.zhongwen.com/. Uitgangspunt is steeds het niet vereenvoudigde, traditionele karakter. Ongeveer tweeduizend Chinese karakters zijn vereenvoudigd voor gebruik op het vasteland.